De drie Mexicaanse gevangenen, waar Radbouddocent Roberto Hernández de Netflixserie Duda Razonable over maakte, zijn vorige week donderdag 8 december vrijgelaten na een uitspraak van het Mexicaanse Hooggerechtshof. De drie zaten een gevangenisstraf van 50 jaar uit. Onterecht, zo blijkt uit de documentaire en de uitspraak.

Hernández, die afgelopen jaar enkele lessen gaf bij de opleiding Spaanse Taal & Cultuur in Nijmegen en daar ook komend jaar nog een workshop zal geven, was verrast door de uitspraak, maar vooral ook zeer opgetogen.

In de Netflixserie laat Hernández zien hoe de mannen door de Mexicaanse justitie worden gebruikt om een schuldige te kunnen aanwijzen bij een onopgeloste ontvoering. Ook is er in de documentaire aandacht voor de trucs en martelingen die door politie en openbaar aanklagers worden ingezet om mensen veroordeeld te krijgen. Vox sprak Hernández afgelopen zomer uitgebreid over zijn documentaire.

Rechtsbeginsel

Het Hooggerechtshof van Mexico heeft in zijn uitspraak gesteld dat de drie mannen in hun zaak vooral hun onschuld moesten bewijzen in plaats van het rechtsbeginsel dat schuld moet worden bewezen. Volgens het Hof waren er geen bewijzen voor die schuld, heeft de politie gefaald in het onderzoek en geen moeite gedaan getuigen te zoeken.

‘Het was voor ons een grote verrassing dat het Hooggerechtshof met deze uitspraak ging komen’, zegt Hernández via de telefoon vanuit Amsterdam. ‘Ze hebben eerst aangekondigd dat ze zich over de zaak gingen uitspreken. Dat maakte mij achterdochtig, omdat ik vermoedde dat er misschien veel te weinig steun was. Er is ook twee dagen over vergaderd, maar vooral over de vraag of een vrijspraak een aanzuigende werking zou hebben op andere zaken.’

‘De discussie ging dus vooral over het in behandeling nemen van deze zaak. Toen daar eenmaal een kleine meerderheid voor was, was er daarna de unanieme uitspraak dat de mannen in deze zaak vrijgelaten moesten worden.’

Levenslang

Het was de vraag of het Hooggerechtshof zich over deze zaak mocht uitspreken, omdat het drietal niet in hoger beroep was gegaan na een eerdere veroordeling. Dat deden ze niet omdat ze drie jaar cel hadden gekregen en deze straf al uit hadden gezeten, legt Roberto Hernández uit. Een hoger beroep hadden ze in gevangenschap moeten afwachten. Ze kozen dus voor vrijheid in plaats van voor hoger beroep. Zeker omdat de aanklagers beloofden niet in hoger beroep te gaan. ‘Die belofte schond de aanklager op het laatste moment, waarna de mannen met nieuwe aanklachten tot 50 jaar cel werden veroordeeld. Op hun leeftijd betekende dat levenslang.’

Het Hooggerechtshof heeft nu gesteld dat ze wel uitspraak over een zaak mogen doen als het OM degene is die als enige beroep aantekent en als de straf flink hoger uitvalt. Voor Hernández is de vrijspraak een grote opluchting, maar voor zijn eigen situatie verandert er niks.

Asiel

De filmmaker merkte tijdens het maken van zijn documentaire dat zijn leven in gevaar was. Zeker toen de auto van de advocaat van de verdachten gesaboteerd bleek. Hernández kreeg in Nederland asiel. Mexico is al jaren het dodelijkste land voor journalisten.

De aanklagers in de zaak bekleden nog steeds hoge posities in Mexico, aldus Hernández. ‘Fernando Valenzuela Pernas is er nota bene hoogleraar Rechten geworden. De leider van een anti-ontvoeringsafdeling, César Oliveros, heeft nu dezelfde baan in het veel grotere Mexico City. Al deze mensen hebben nu meer macht.’

‘Je kunt aanklagers niet vragen zichzelf aan te klagen. Daarnaast ontvangen politici grote giften van deze afdelingen. De anti-ontvoeringsafdelingen stelen vaak het losgeld bij ontvoeringen’, zegt Hernández over een mogelijke hervorming bij politie en justitie.

Hernandez is blij en opgelucht, zegt hij, maar dat valt in het niet bij het vrijgelaten drietal, met wie hij contact geeft gehad na hun vrijspraak. ‘Ze hadden nergens meer op gerekend. Het voelt alsof ze opnieuw geboren zijn.’