Hoogleraar Algemene Geneeskunde Jos van der Meer nam vrijdagmiddag afscheid. Hij stond tijdens zijn afscheidsrede stil bij zijn eigen lange carrière, maar ook bij grote veranderingen in de geneeskunde.

Het afscheidscollege met de prikkelende titel ‘Lastige patiënten’ start met wat de ergste nachtmerrie van een spreker genoemd mag worden: geen beeld als gevolg van een kapot kabeltje en geen idee hoe lang de reparatie gaat duren. Van der Meer liet zich er niet door uit het veld staan. ‘Als iets als dit tijdens een college plaatsheeft, vraag ik me altijd af of het daarna ooit weer stil wordt in de zaal. Mijn complimenten, u bent allen heel rustig’, grapte hij zodra het euvel was verholpen.

Lastig
Het predicaat ‘lastig’ uit de titel van het afscheidscollege slaat niet zozeer op vervelende patiënten, maar op patiënten met verwarrende ziektebeelden, met klachten waarop een antwoord niet zo snel in de literatuur te vinden is. Van der Meer heeft in de laatste twintig jaar veel van dit soort ‘lastige patiënten’ naar zich doorverwezen gekregen.

Google
In de lezing blikt hij terug op een aantal van deze bijzondere gevallen, maar kijkt hij ook naar de geneeskunde in het algemeen. Er is in twintig jaar tijd veel veranderd. Van der Meer: ‘We leven nu in het e-tijdperk, zijn gezegend met het internet.’ PubMed, Google, in de handen van professionals zijn het geweldige toevoegingen. ‘In veel gevallen heeft de arts nu binnen een paar seconden het juiste antwoord.’ Maar pas op: er is kennis nodig om te zoeken, aldus de hoogleraar. ‘Ik zou het patiënten ontraden zelf te zoeken. Het levert vaak een foute diagnose op.’ Saillant detail: een arts die zijn of haar eigen klachten onderzoekt op het internet, maakt ook vaak fouten, vaker dan wanneer ze voor een patiënt zoeken.

Zero-tolerance
Van der Meer gebruikt zijn college ook om voor een gevaar te waarschuwen: het overmatige toedienen van antibiotica. ‘Antibiotica worden te vaak, te lang en soms simpelweg verkeerd toegediend.’ Er zal de komende jaren geen nieuw antibioticum op de markt komen, terwijl resistentie tegen de bestaande antibiotica toeneemt. ‘We moeten zorgvuldiger met de bestaande middelen omgaan.’ Van der Meer draagt een aantal oplossingen aan, zoals het delen van kennis, het instellen van een meldingsplicht, maar ook een zero-tolerance beleid: artsen die zich niet houden aan de richtlijnen, moeten worden aangepakt.

Veelzijdigheid
Rector magnificus Bas Kortmann sprak de scheidend hoogleraar toe en roemde de veelzijdigheid van Van der Meer, zowel in zijn academische als bestuurlijke carrière. ‘U hebt vele terreinen binnen de geneeskunde bestreken: nucleaire geneeskunde, vaatziekten, tropische ziekten en farmacie, om er zo een paar te noemen. Als rode draad liep daar echter altijd de belangstelling voor infectieziekten in het algemeen door.’ Daarnaast was Van der Meer jarenlang het hoofd van de afdeling Interne Geneeskunde van het UMC St Radboud en vice-voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Akademie der Wetenschappen (KNAW). / Mark Merks