Universiteitswoordvoerder Kelly Janssen schreef een boek over wat filosofen kunnen betekenen als je leven door kanker op zijn kop wordt gezet. ‘Als De Storm Komt’ beschrijft haar ziektegeschiedenis en biedt erkenning aan lotgenoten voor wie positief denken niet vanzelfsprekend is.

Als universiteitswoordvoerder Kelly Janssen op haar 34e te horen krijgt dat ze uitgezaaide darmkanker heeft, betekent dat niet alleen een lang medisch traject, maar ook een emotionele achtbaan. Ze moet rekening houden met de dood, terwijl ze ook een jong gezin heeft.

Janssen richt zich na de diagnose niet op positieve psychologie of een af te werken bucketlist, maar ze kijkt hoe filosofen denken over de dingen die ze tegenkomt in deze heftige fase. Na tal van gesprekken met (ook veel Nijmeegse) filosofen en een vooralsnog geslaagde behandeling van de kanker verschijnt het boek Als De Storm Komt.

Kun je beschrijven hoe je eraan toe was nadat je te horen kreeg dat je uitgezaaide darmkanker had?

‘Een verpleegkundige zei me kort na de diagnose dat ik positief moest zijn. Dat kon ik niet, ik was wanhopig. Moest ik me schuldig voelen omdat ik niet positief was? Ik had juist behoefte aan erkenning.’

‘Soms dacht ik dat het makkelijker is erkenning te krijgen wanneer je door een bus wordt aangereden dan wanneer je kanker hebt. Deze ziekte is soms te heftig, ook voor de buitenwereld. Je voelt onmacht.’

Wat heb je op zo’n moment aan filosofie?

‘Dat begint al bij de Deense filosoof Kierkegaard die over wanhoop heeft geschreven. Ik leerde van de gesprekken met filosofen dat je gedachten een product zijn van de wereld om je heen, van wat je hebt meegemaakt en wie je wil zijn. De mentale controle die je in zo’n situatie hebt, is beperkt, dat ligt ook aan hoe je bent opgevoed en hoe je in elkaar zit. Mijn wens om mijn situatie te ontvluchten was niet slecht, het was juist een teken dat ik heel graag wilde leven.’

Je neemt in je boek de lezer niet alleen aan de hand langs filosofen, maar je bent ook heel open over je medische geschiedenis en je mentale gemoedstoestanden. Is het niet eng om zo veel te vertellen?

‘Ik heb geschreven volgens het motto van Stephen King: Write with the door closed. Ik heb het aanvankelijk voor mezelf geschreven en pas later aan lezers gedacht. Het was veel en heftig, maar daardoor ook eerlijk. Ik hoop dat het erkenning geeft aan mensen die hetzelfde denken. Ik wil laten zien dat gevoelens van schuld en schaamte niet raar zijn.’

Heb je zelf een achtergrond in de filosofie?

‘Ik heb de master Politieke Theorie gedaan, een premaster filosofie gevolgd en was nog bezig met de master filosofie van de politicologie, die ik graag nog wil afronden naast mijn werk.

Ik had dus al kennisgemaakt met Nietzsche, die toen al ongrijpbaar voor me, maar me desondanks raakte. Ik bezocht precies twee jaar na de operatie waarbij mijn tumor werd verwijderd het graf van Nietzsche, wat ik heel indrukwekkend vond.’

Daar noem je gelijk al iemand die niet alles even rooskleurig ziet.

‘Sommige filosofie leverde ook wrijving op. Want wat moest ik met amor fati, de lotsaanvaarding van Nietzsche? En het gedachtegoed van de stoïcijnen: geef geen energie aan dat wat je niet kunt veranderen. Dat vond ik moeilijk toepasbaar op mijn situatie.’

‘Filosoof John Sellars leerde me dat ik met het uitdenken van het worstcasescenario al heel stoïcijns bezig was. Het amor fati heb ik nog niet volledig onder de knie. Al vertelde filosoof Simon May mij dat ik het deels deed door ‘het noodzakelijke te omarmen’. Vaak heb ik gedacht dat ik weg moest vluchten toen ik ziek was. Ik moet naar Parijs, dacht ik, maar ik ben nooit gegaan. Dat zegt iets over wie ik ben, zei filosoof Paul van Tongeren. Ik was bewust of onbewust bezig om het juiste te doen voor mijn gezin.’

Wanneer je mentaal zo’n heftige tijd meemaakt, ben je dan niet eerder geneigd psychologen te raadplegen?

‘Dat heb ik natuurlijk ook gedaan. Maar de psychologie heeft wortels in de filosofie, daarnaast merkte ik dat filosofen soms dieper op een thema ingaan. Ze kunnen keihard zijn.’

‘De pessimistische filosoof Emil Cioran zei: Verwacht niets van het leven. Daarmee gaf hij wel een mogelijkheid om met wanhoop om te gaan. Kijk niet naar het verleden en de toekomst, maar kijk naar het nu. Het leven is niet altijd leuk, leerde ik van hem. Hij heeft overweldigende gedachten.’

Sommige van de filosofen dagen je uit om zelfs anders na te denken over het onvermijdelijke.

‘De Zweedse filosoof Ingemar Patrick Linden schreef het boek The Case Against Death. Hij is heel kritisch over de dood, hij vindt het waardeloos dat ons leven moet eindigen. Nou, daar kan ik wel inkomen.’

‘Hij gaat in tegen het idee dat je de dood moet omarmen. Hij weet dat het niet realistisch is om de dood te miskennen, maar het is wel interessant om na te denken of de dood zin aan het leven geeft. Wat hem betreft niet.’

‘Op mijn alternatieve bucketlist staan geen verre reizen, maar meer alledaagse dingen’

‘Ik moest daarbij denken aan het computerspel The Sims dat ik vroeger veel speelde. Daar speelde je met een Sim (een online personage, red.), was je druk om die van alles te leren en vriendschappen op te bouwen, en dan ging die Sim dood. Dat vond ik altijd zo zinloos, al dat werk voor niks. Geldt dat ook voor het leven?’

Ben je daar meer over te weten gekomen?

‘Er zijn veel opvattingen over wat de zin van het leven is of wat zin aan het leven geeft. Dat kunnen je vrienden zijn, hoop, lotsaanvaarding. Ik heb zelf een alternatieve bucketlist toegevoegd aan het boek. Ik hoef geen verre reizen te maken of bijzondere dingen te doen. Op mijn lijst staan meer alledaagse dingen. Het is vasthouden aan het leven dat ik leid, met mijn gezin, maar ook in het contact met collega’s. De ene bucketlist is niet beter dan de andere.’

Je bent ook weer snel aan het werk gegaan hier op de universiteit. Dan moet je je ook bezighouden met dagelijkse zaken die heel futiel lijken in relatie tot wat jij meemaakte?

‘Ik ben heel bewust snel weer gaan werken en dat heeft me goed geholpen. Ik kan inmiddels prima de zorgen van het werk thuis achter me laten, maar ik ben ook niet gevoelloos geworden voor wat er op de universiteit speelt. Ik weet dat het misschien niet nuttig is om je heel druk te maken over ogenschijnlijk kleine dingen op de campus, maar ik snap het ook weer wel. Woordvoering is goed voor me, het geeft veel prikkels en uitdagingen.’

Wat wil je verder nog met het boek?

‘Ik wil vooral dat het erkenning geeft voor mensen die het nodig hebben. Ik zou graag met hen in gesprek gaan. Ik ga ook een lezing geven over eenzaamheid en trauma. Vertellen over wat je meemaakt in deze situatie, zou ik graag meer doen. Het helpt me. Net zoals het schrijven van dit boek me hielp. En hopelijk dus ook anderen.’