Het prestigieuze magneten- en laserlab HFML-FELIX verkeert in financieel zwaar weer. Onderhandelingen tussen wetenschapsfinancier NWO en de Radboud Universiteit lopen tot op heden op niks uit. De financiële onzekerheid leidt tot hoge werkdruk bij het personeel.

Er is een probleem met de financiering van het magneten- en laserlab HFML-FELIX, dat in 2019 is samengebracht tot één laboratorium. Sinds de oprichting van magnetenlab HFML in 2003 droegen de Radboud Universiteit en wetenschapsfinancier NWO jarenlang elk ongeveer de helft bij, maar twee langjarige contracten met die laatste partij liepen af op 1 januari 2022 en op 1 januari 2023.

Onderhandelingen tussen de Radboud Universiteit en NWO over nieuwe financiering lopen nog. Waarom eerdere gesprekken met NWO op niets zijn uitgedraaid, kan decaan van de Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica (FNWI) Sijbrand de Jong niet zeggen. ‘Dat zijn interne aangelegenheden van NWO.’

Op welke termijn er dan wel een oplossing komt? ‘Ik verwacht dat we dit kalenderjaar heel ver komen met het geven van gestalte aan een oplossing’, zegt de decaan. ‘Maar dat had ik vorig jaar rond deze tijd misschien ook gezegd.’

Tussenperiode

In afwachting van een oplossing wordt het lab gefinancierd met geld van de bètafaculteit van de Radboud Universiteit. De tekorten lopen zo hoog op dat er voor de faculteit als geheel een verlies wordt voorspeld voor het komend jaar. Hoe groot het voorspelde tekort in de begroting is wil De Jong niet zeggen, wel dat het om miljoenen gaat.

‘We hebben er vertrouwen in dat de financiering er gaat komen’

Ook het college van bestuur van de Radboud Universiteit past bij, bevestigt universiteitswoordvoerder Martijn Gerritsen. Om welk bedrag het gaat en hoe lang het college dit doet, kan hij niet aangeven. ‘Dit is een tussenperiode op weg naar structurele financiering’, aldus de woordvoerder.

Volgens Gerritsen heeft HFML zich dankzij roadmap-subsidies in de afgelopen jaren kunnen ontwikkelen tot een internationaal gerenommeerde onderzoeksfaciliteit. ‘Dergelijke onderzoeksfaciliteiten in Nederland worden met subsidies gefinancierd’, zegt hij. ‘Dat betekent dat als een einde komt aan zo’n subsidie telkens opnieuw naar financiering gezocht moet worden. Dat is een probleem.’

Nikhef en DIFFER

Volgens De Jong zijn NWO en de Radboud Universiteit het erover eens dat ze samen een oplossing moeten vinden voor de financiering van HFML-FELIX. ‘NWO gaat haar verantwoordelijkheid nemen om het structureel op te lossen’, zegt hij.

De decaan vertelt dat de faculteit aanstuurt op een samenwerkingsverband waarin HFML en FELIX ieder voor de helft worden ondergebracht bij een NWO-instituut en voor de andere helft in de bètafaculteit; beide partijen zouden dan de helft van de kosten op zich nemen. HFML-FELIX zou in zo’n constructie een nationaal NWO-instituut worden zoals het duurzame energielab DIFFER in Eindhoven of het Amsterdamse Nikhef, waar onderzoek gedaan wordt naar deeltjesfysica. ‘Maar NWO moet hier nog van overtuigd worden’, aldus De Jong.

Ook het college van bestuur van de Radboud Universiteit ziet een mogelijke oplossing in zo’n nationaal instituut. ‘De Radboud Universiteit verkent samen met NWO op welke wijze langetermijnfinanciering georganiseerd kan worden’, vertelt de universiteitswoordvoerder. ‘Dat gaat om ongeveer 8 miljoen euro per jaar. Gezien het enorme belang van deze unieke onderzoeksfaciliteit voor de wetenschap heeft het college van bestuur er vertrouwen in dat die financiering er gaat komen.’

Een woordvoerder van NWO bevestigt dat de wetenschapsfinancier in gesprek is met het magneten- en laserlab over de toekomst. ‘Vaststaat dat HFML-FELIX een belangrijk instituut is voor de bètawetenschappen.’ Het zou volgens haar ‘wenselijk’ zijn om de rol van de labs te versterken en aan te passen aan de behoeften in het veld. Volgens de woordvoerder zijn de gesprekken hierover nog volop gaande en is het te vroeg om op de uitkomst hiervan vooruit te lopen. ‘De bedoeling is dat er rond de zomer duidelijkheid komt.’ Grote uitdaging, aldus de NWO-woordvoerder, is om daarbij de juiste vorm en de structurele middelen te vinden.

Hoge werkdruk

De precaire financiële situatie heeft ook gevolgen op de werkvloer, waar de werkdruk hoog is. Vlak voor de zomer hebben een tiental medewerkers van HFML-FELIX een gesprek aangevraagd met vakbondsvertegenwoordigers van FNV. Rond Kerstmis was er een tweede gesprek waar zeven medewerkers aanwezig waren. ‘Mensen waren niet gelukkig, ze ervoeren hoge werkdruk en gebrek aan waardering’, zegt Sander Wesdorp, bestuurder Onderwijs & Onderzoek bij vakbond FNV.

‘Extra personeel aanwerven is op dit moment niet het antwoord’

Decaan De Jong geeft toe dat de werkdruk in de labs hoog is, wat voor een deel het gevolg is van een capaciteitstekort. Slechts een vijfde van de gebruikers van het magnetenlab werkt immers bij de Radboud Universiteit, de andere gebruikers zijn wetenschappers uit Europa en de rest van de wereld. Zij hoeven niet te betalen voor het gebruik van de installatie, maar worden wel begeleid door promovendi en postdocs. Die zijn daardoor een deel van hun onderzoekstijd kwijt aan uitleggen hoe de ingewikkelde onderzoeksapparatuur werkt.

De Jong zegt dat dit probleem nu wordt onderkend en aangepakt. Er loopt een traject om de werkdruk te verlagen. Op precieze stappen wil De Jong niet ingaan.‘Extra personeel aanwerven is op dit moment niet het antwoord’, zegt hij. FNV-bestuurder Wesdorp zegt vertrouwen te hebben in de stappen die gezet zijn door het management om dit op te lossen. ‘We blijven dit opvolgen.’

‘Dit doet erg zeer, het is geen klein tekort. Het gaat om miljoenen’

Naast de werkdruk spelen er nog andere problemen bij het personeel. Dat vertrekkende hoogleraren van HFML moeilijk te vervangen zijn, zoals in verslagen van de facultaire gezamenlijke vergadering te lezen valt, wordt bevestigd door De Jong. ‘Alle individuele gevallen zijn natuurlijk anders, maar het is lastig om mensen te werven als er geen helder perspectief is voor de toekomst.’

Miljoenen

Zolang de onderhandelingen met NWO lopen wordt bespaard op het zogeheten technologie-ontwikkelprogramma, vertelt universiteitswoordvoerder Martijn Gerritsen. Ook wordt gekeken naar de exploitatiekosten, wat kan betekenen dat het magnetenlab minder uren beschikbaar is voor externe onderzoekers. Een direct effect op de salarissen van medewerkers of het aantal posities zal er niet zijn, aldus Gerritsen.

Rest de vraag wat er gebeurt in het scenario dat NWO in de toekomst niet meer bijdraagt aan HFML-FELIX. ‘Als wij er niet zouden uitkomen, betekent dat niet dat de universiteit HFML-FELIX zou laten vallen’, zegt De Jong. ‘Dat heb ik ook aan de personeelsleden verteld. Maar dit doet erg zeer, het is geen klein tekort. Het gaat om miljoenen.’