Vanaf 15 juni gaan de universiteiten weer 'op een kiertje' voor studenten. Tenminste, daar werkt de overheid momenteel met man en macht aan, vertelde minister Van Engelshoven tijdens haar werkbezoek vandaag aan de Radboud Universiteit. Ook wil ze meer doen voor studenten die coronavertraging oplopen.

Waar minister Van Engelshoven tijdens het vorige werkbezoek aan de Radboud Universiteit nog samen met collegevoorzitter Daniel Wigboldus door de Thomas van Aquinostraat fietste, zit ze deze ochtend op 110 kilometer afstand, in Den Haag. Vanwege de coronacrisis is het bezoek volledig online. ‘Ik had u heel graag het Maria Montessorigebouw willen laten zien dat nu gebouwd wordt op de Thomas van Aquinostraat’, zegt Wigboldus tijdens zijn welkomstwoord – vanuit zijn zolderkamer thuis.

Een live-bezoek zit er even niet in. In plaats daarvan gaat de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen via videoprogramma WebEx in gesprek – met studenten, docenten en onderzoekers, om een beeld te krijgen van de gevolgen van de coronacrisis op de universiteit.

Student Medische biologie Marina Bool, lid van de universitaire studentenraad, trapt af, en vertelt waar studenten zoal tegenaanlopen. ‘Alles gebeurt nu opeens in je studentenkamer: slapen, eten, studeren, chillen, maar ook tentamens maken.’ Lastig zat, zeker als je de wifi-router met al je andere huisgenoten moet delen. Zelf is ze daarom ook weer tijdelijk terugverhuisd naar haar ouders. ‘Hier heb ik meer ruimte, en betere wifi.’

Universiteitsdeuren ‘op een kiertje’

De maatregelen – en de gevolgen, zoals weggevallen bijbaantjes – leveren stress op, terwijl studenten ook in onzekerheid verkeren over hun studievoortgang. Dat laatste geldt met name bij opleidingen met veel practica, vult geneeskundestudent en student-assessor Iris Maessen aan. ‘Zoals scheikunde, maar ook bij mijn eigen studie.’ Tijdens de coronacrisis is het onderwijs in ziekenhuizen helemaal onderaan de prioriteitenlijst gekomen, vertelt ze. Dat schuift langzaam omhoog, maar artsen moeten tegelijkertijd ook met alle uitgestelde zorg aan de slag.

Voor Bool en Maessen heeft de minister hoopvol nieuws. Morgen bespreekt het kabinet of ze wat kan doen voor studenten met ‘coronavertraging’, bijvoorbeeld doordat practica niet doorgaan.

Daarnaast is Van Engelshoven bezig om ervoor te zorgen dat universiteitsdeuren op 15 juni weer ‘op een kiertje’ kunnen voor studenten, ‘inclusief fysieke tentamens op de campus’. Ze vertelt het voorzichtig, want of het plan doorgaat hangt nadrukkelijk af van hoe de besmettingsaantallen zich ontwikkelen. Ook is goede afstemming nodig met ov-bedrijven, zodat de treinen en bussen straks niet te vol zitten.

Voor de Radboud Universiteit zal een eventuele heropening nog flink voeten in de aarde hebben, waarschuwt Van Krieken halverwege de bijeenkomst. ‘Er is onder de huidige RIVM-regels slechts ruimte voor 10 tot 20 procent van de studenten, hebben we berekend’.

Digitaal kunst- en vliegwerk

Fysiek onderwijs zal ook een welkome verlichting betekenen voor docenten, blijkt uit de verhalen van docenten Mariska Kleemans en Simon Tans, die na de studenten het woord krijgen. Met digitaal kunst- en vliegwerk lijkt het te lukken om het huidige collegejaar digitaal af te ronden. ‘Maar ik heb zorgen voor volgend jaar’, zegt Kleemans, ‘want online is het lastiger om kwalitatief hoogstaand onderwijs te verzorgen.’

Bovendien is het gebrek aan non-verbale communicatie echt een gemis, vult ze aan. Niet alleen didactisch, maar ook om een beeld te krijgen van hoe studenten er geestelijk aan toe zijn. Zo’n 3 procent van de studenten is de afgelopen periode afgehaakt, weet rector Han van Krieken daarover te vertellen. ‘En de studentpsychologen horen meer klachten over stress en onzekerheid.’

‘Proctoring’, het op afstand digitaal meekijken met studenten die tentamens maken, ziet de minister het liefst alleen als last resort. Vanwege privacy hebben studenten hier veel zorgen over, weet ook Bool. ‘Waar worden de gegevens opgeslagen, en hoe lang? Ik heb liever dat een docent vertrouwt op de eerlijkheid van een student.’

Vier op de vijf jonge onderzoekers is minder productief

Ze is dan ook blij met het verhaal van rechtendocent Tans, die vertelt dat hij onlangs zelfs een tentamen afnam voor 700 studenten. Zónder webcam, maar met slimme oplossingen om fraude te voorkomen, zoals het maken van meerdere tentamenversies en verschillende vraagvolgordes.

Contractverlenging

Niet alleen studenten, ook onderzoekers komen in de knel, krijgt de minister te horen in het tweede deel van haar online werkbezoek. Zo illustreren promovendi Martyna Chruslinska (FNWI) en Charan van Krevel (Managementwetenschappen) hoe onderzoeksprojecten vertraging oplopen doordat experimenten niet door kunnen gaan. Vier op de vijf jonge onderzoekers is minder productief, blijkt volgens Van Krevel uit een enquête op de Nijmeegse campus. En 60 procent zegt baat te hebben bij een contractverlenging, om hun projecten af te kunnen maken.

De minister zegt blij te zijn dat hiervoor ruimte gemaakt wordt in het eergisteren gesloten CAO-akkoord tussen universiteiten en vakbonden. Universiteiten gaan 0,45 procent van hun budget gebruiken om bijvoorbeeld tijdelijke contracten te verlengen, is het plan. ‘Voor de korte termijn’, vertelt vice-collegevoorzitter Wilma de Koning, die bij die onderhandelingen betrokken was, ‘hebben wie hierdoor geld vrijgespeeld voor onderzoekers die nu vertraging oplopen. Maar de langetermijngevolgen kunnen wij niet oplossen.’

‘We zijn aan het puzzelen’

Van Engelshoven kijkt momenteel naar maatregelen voor die verdere toekomst. ‘We zijn aan het puzzelen’, legt ze uit, ‘samen met de Jonge Akademie (van de KNAW, red.) en NWO, maar ook de Europese Commissie.’ Dat vertraagde projecten verlengd kunnen worden is fijn, maar daarvoor is wel funding nodig, constateert ze nuchter.

Meer dan alleen medische kennis

Op de vraag van de Vox-verslaggever of ze ook binnen het kabinet voor extra geld gaat pleiten antwoordt de minister dat ze al langer voorstander is voor meer middelen voor hoger onderwijs en wetenschap. ‘De huidige crisis, en de belangrijke rol die wetenschap daarin speelt, heeft mij in die mening alleen nog maar meer gesterkt. Daarvoor is ook meer dan alleen medische kennis nodig, vinden we als kabinet. Denk aan gedragswetenschappers en economen.’

Dat is goed om te horen, stelt Wigboldus tevreden vast. ‘Als brede universiteit willen we graag via interdisciplinair onderzoek problemen oplossen.’ Én de crisis benadrukt nog maar eens het belang van ongebonden onderzoek, zegt hij. ‘Daarmee leer je mensen zich voorbereiden op een context (zoals een onverwachte pandemie, red.) die we van tevoren nog niet kenden.’

Binnenkort brengt de universiteit een ‘routeboekje’ naar buiten hoe de campus weer langzaam uit de ‘lockdown’ kan komen, kondigde het bestuur eerder aan. Zo kan de minister mogelijk bij haar volgende werkbezoek het – dan hopelijk voltooide – Maria Montessorigebouw wel in levenden lijve aanschouwen.