Seksueel grensoverschrijdend gedrag kent veel verschillende vormen. Het hoeft niet altijd gepaard te gaan met geweld en kan geleidelijk in een relatie sluipen. Vox sprak drie studenten die slachtoffer werden van misbruik. Ze vertellen over taboes en de (mentale) gevolgen waar ze nog altijd mee kampen.

Julie* (24): ‘Ze kon enorm kwaad worden’

Julie was 13 toen ze voor het eerst in contact kwam met Diana, een 21-jarige vrouw die ze online had leren kennen. Ze had maar weinig contact met leeftijdsgenootjes en het klikte met Diana.

‘Ze wist heel goed wat ze moest zeggen tegen een 13-jarige. Ik was “zo volwassen voor mijn leeftijd, zo slim en zo speciaal”. Dan ga je dat uiteindelijk geloven.’ Het contact bleef in die tijd online, maar werd steeds intensiever, waarbij Diana ook om expliciete foto’s en opnames begon te vragen. ‘Ik wist ergens wel dat ik daar niet in mee moest gaan. Je hoort het overal, en ook mijn ouders waarschuwden er regelmatig voor om niets online te delen. Tegelijkertijd overheerste bij mij het gevoel dat dit anders was. Dat dit echte liefde was.’

Na een tijd kapte Diana het contact af. Ze zou hebben ingezien welke problemen ze kon krijgen wanneer het contact tussen haar en de minderjarige Julie zou uitlekken. Jaren gingen voorbij, totdat Julie op 21-jarige leeftijd opnieuw door Diana benaderd werd.

‘Dat was een heel raar moment. Omdat ik destijds echt aan haar gehecht was geraakt en niets liever wilde dan met haar samen zijn. Maar tegelijkertijd was ik heel boos over wat er gebeurd was. Ook wilde ik weten of ze nog beelden van mij had. Dat was de reden dat ik inging op haar contactverzoek. En dan word je toch weer terug de relatie ingezogen.’

De twee kregen een langeafstandsrelatie, waarbij ze elkaar af en toe in het echt zagen en de verhoudingen steeds grimmiger werden. ‘Ze kon enorm kwaad worden en ineens klaar met me zijn. Uiteindelijk ging ik alles doen om dat te voorkomen, en raakte ik compleet geïsoleerd. Tot zij de enige was die ik nog had.’

Julie deed daardoor bijna automatisch wat Diana van haar vroeg. ‘Zo verwachtte ze dat ik de hele dag door en zelfs ’s nachts een telefoonverbinding met haar openhield, zodat ze me kon horen. Als de lijn wegviel, werd ze boos. Als ik eigen plannen maakte, werd ze boos. Als ze iets seksueels wilde en dat niet kreeg, werd ze boos.’

‘Misbruik hoeft niet te betekenen dat je ergens de bosjes ingesleurd wordt’

Zo kwam het voor dat Julie meermaals ongewenste seks had met Diana. ‘Anders werd ze agressief. Toegeven was voor mij een makkelijke manier om te voorkomen dat ze kwaad werd. Dat waren de moeilijkste momenten, de momenten waarvan ik achteraf dacht: had ik maar nee gezegd.’ Julie heeft lang het gevoel gehad dat de schuld bij haarzelf lag. ‘Dat is het complexe van een situatie waarin je niet fysiek, maar mentaal gedwongen wordt. Dat je altijd het idee houdt dat je nee had kunnen zeggen. Ik hád nee kunnen zeggen, maar op dat moment voelde het alsof dat niet kon.’

Dat is ook de reden dat Julie nu haar verhaal deelt. ‘Misbruik hoeft niet te betekenen dat je ergens de bosjes ingesleurd wordt en een mes op je keel krijgt. Het kan ook zijn dat iemand je het gevoel geeft dat je begrepen wordt en op die manier misbruik van je maakt.’ Inmiddels zit Julie in therapie en kan ze praten over wat haar is overkomen. ‘Ik heb me heel lang schuldig en vies gevoeld. Nu ben ik op het punt beland dat ik gewoon pissig ben. Dat is heel bevrijdend eigenlijk.’

Toch zullen de gebeurtenissen altijd deel uit blijven maken van haar leven. ‘Ik ben door EMDR-therapie [Eye movement desensitization and reprocessing, een behandeling voor traumaverwerking, red.] gelukkig al veel minder in paniek. Ik zal het altijd moeilijk blijven vinden als mensen boos op me zijn, maar hoop dat ik daar in de toekomst beter mee om leer gaan.’

Wies* (22): ‘Als ik pijn had, zei hij dat het erbij hoorde’

Vorig jaar zomer ontmoette Wies via de datingapp Bumble Stefan*. Het daten verliep volgens het boekje, maar stap voor stap kreeg Stefan meer overwicht. Als Wies aangaf geen seks te willen, overtuigde hij haar het toch te doen. ‘Als ik dan pijn had, zei hij dat het erbij hoorde en dat ik de pijn moest accepteren in plaats van dat hij stopte.’ Doordat hij continu op haar inpraatte, begon Wies te geloven dat het normaal was dat dit gebeurde. Het trauma volgde pas later.

‘Ik kreeg de diagnose PTSS [posttraumatische stressstoornis, red.] en ben daarvoor behandeld met behulp van EMDR. De diagnose kwam als een klap. Het was heel veel in één keer. Ook had ik veel vragen. Wat was mij nou weer overkomen? Waarom ik? Waarom had ik niet door dat Stefan me aan het misbruiken was?’

De vragen gingen gepaard met een schuldgevoel. ‘Ik had het idee dat het allemaal aan mij lag. Daar heb ik echt flink aan moeten werken bij de psycholoog. Ook begrepen sommige mensen in mijn omgeving niet waarom ik de relatie met Stefan niet eerder had beëindigd. Hoe kon ik bij hem blijven, terwijl hij op zo’n slechte manier met mij omging?’

‘Hij probeerde mij continu afhankelijk van hem te maken’

Ze geeft aan dat een relatie verbreken soms een stuk lastiger is dan je denkt. ‘Iemand kan zoveel invloed op je uitoefenen dat je voor je gevoel echt niet zomaar weg kan. Hij probeerde mij continu afhankelijk van hem te maken.’ Zo kocht hij – tegen Wies’ zin in – veel dure cadeaus en sprak hij al heel snel over samenwonen. ‘Dat wilde ik eigenlijk allemaal niet. Ik kon op dat moment geen cadeaus teruggeven en was me bewust van de scheve machtsverhoudingen die dan zouden ontstaan.’

Op het moment zelf had Wies niet door dat Stefan over haar grenzen heen ging. ‘Een deel van mijn omgeving kon dat niet begrijpen, dat was heel moeilijk voor me.’ Bij de psycholoog leerde ze hier meer over. ‘Het brein kan een trauma blijkbaar heel lang onderdrukken. Daardoor kun je letterlijk vergeten wat er is gebeurd.’

Ze hoopt dat mensen in het vervolg minder snel hun oordeel klaar hebben, zeker op het moment dat slachtoffers voor het eerst over hun ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag vertellen. ‘Mijn advies is: luister vooral. En als je vragen hebt, check dan eerst of het oké is om over het onderwerp door te praten.’ De EMDR is inmiddels afgerond, maar Wies praat nog regelmatig met haar psycholoog. ‘Ook na de behandeling van een trauma als seksueel misbruik ben je niet opeens weer helemaal de oude. Officieel ben ik hersteld van PTSS, maar de geheugen- en concentratieproblemen hebben nog steeds een grote impact op mijn leven.’

David* (25): ‘Hij greep mijn hoofd vast’

David werd als kind misbruikt. Later had hij een relatie waarin seksueel misbruik voorkwam en in zijn studententijd kreeg hij meerdere malen met seksueel grensoverschrijdend gedrag te maken. ‘Kut gezegd is het dus wel een beetje een terugkerend thema in mijn leven.’

De laatste keer dat David werd misbruikt, was toen hij na een bestuursavond met een jongen mee naar huis ging. ‘Die wilde allerlei seksuele handelingen uitproberen. Blijkbaar voelde hij zich ook uitgenodigd om me te penetreren. Ik heb dat kunnen stoppen, maar er was wel meer aandringen voor nodig dan ik had verwacht.’

Elkaars persoonlijke grenzen niet respecteren, komt vaker voor binnen verenigingen, vertelt David. ‘Het gaat er losbandig aan toe. Er wordt veel gedronken en onenightstands zijn vrij normaal. Ik kwam erachter dat mensen snel denken dat het geoorloofd is om grenzen over te gaan die je nog niet eens duidelijk hebt kunnen stellen.’

‘Door over deze ervaringen te beginnen, breng je heel wat teweeg’

Zo ook tijdens een afspraakje met een andere jongen die hij had leren kennen in zijn bestuursleven. ‘Er was eigenlijk niks aan de hand, totdat hij mijn hoofd vastgreep en om zijn penis duwde. Hij bleef er druk op houden. Het kwam voor mij een beetje uit het niets. Ik dacht ‘dit gaan we niet doen’ en ben weggegaan.’

Hoewel er verschillende vertrouwenspersonen aan de universiteit zijn, is David daar niet naartoe gestapt. ‘Ik heb op dit moment al genoeg moeite met mijn stu-die. Daarnaast had ik de afgelopen jaren bijna fulltime therapie voor het kindermisbruik, en nog steeds. Dat vind ik prima, maar het laat weinig ruimte over om een heel ander emotioneel beladen traject in te gaan.’

Ook vond David het lastig om deze incidenten in zijn bestuur aan te kaarten. ‘Je zit in een groep waarin je elkaar allemaal kent. Door over deze ervaringen te beginnen, breng je heel wat teweeg. Als je daar op dat moment stevig genoeg voor in je schoenen staat, hoeft dat niet per se negatief te zijn, maar ik had wel andere dingen aan mijn hoofd.’ David laat het erbij. ‘Deze ervaringen zijn een ‘lichte’ variant van wat ik in mijn verleden al heb meegemaakt. Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt veel voor in studentenkringen. Ik heb niet het gevoel dat ik echt een andere keuze heb dan dat te accepteren.’

Ook al heeft David zelf geen hulp gezocht op de campus, hij denkt wel dat de universiteit studenten bewuster kan maken van ongewenst gedrag. ‘Consent is een heel leuk begrip, maar na een aantal biertjes staat dat niet meer in ieders woordenboek. Wat ik heb meegemaakt, zal gelukkig niet iedereen overkomen. Maar een ongewenste aanraking zit in een klein hoekje. Let daarop en praat erover.’

*Alle namen in dit artikel zijn op verzoek van de geïnterviewden gefingeerd. De echte namen zijn bekend bij de redactie.