‘Millions are out there, one can kill you.’ De trailer van een nieuwe documentaire van Discovery Channel laat er geen gras over groeien: muggen zijn de dodelijkste dieren op aarde. De Nijmeegse entomoloog Bart Knols werkte mee aan de megaproductie. ‘Voor veel mensen is het Russisch roulette. Eén muggenbeet kan genoeg zijn’

‘Ik voel me enorm gesterkt door deze documentaire’, zegt medisch entomoloog Bart Knols, over de productie die op vier continenten is opgenomen en zo’n twee miljoen dollar kostte. Knols roept al jaren dat muggen de gevaarlijkste dieren op aarde zijn – vaak wordt daar wat sceptisch op gereageerd. ‘Maar in de documentaire zegt iemand als Bill Gates nog veel heftigere dingen over muggen. Dat is een prettig steuntje in de rug.’

Bart Knols liep zelf negen keer malaria op

Knols weet waar hij over praat. Niet alleen door zijn onderzoek naar muggen en de ziektes die ze overdragen. Maar ook omdat hij elf jaar in Oost-Afrika woonde,  en daar negen keer malaria opliep en bijna zijn vrouw verloor aan dezelfde ziekte. ‘Dat is iedere keer verschrikkelijk, maar tegelijkertijd ook steeds een motivatie om door te gaan met het onderzoek.’

De Discovery-documentaire waarschuwt voor de opkomst van exotische ziektes die door een combinatie van globalisering, het broeikaseffect en rondslingerend afval (waarin muggenlarven groeien) razendsnel via geïnfecteerde muggen de wereld over gaan. ‘Dat klinkt misschien als een hypothetisch doemscenario, maar het gebeurt nu al. Het Zika-virus werd in 1947 gevonden bij een resusaap in Oeganda. Het speelde tot het begin van de eeuw geen rol van betekenis, maar in 2014 sloeg de vlam in de pan en inmiddels lopen 2,5 miljard mensen het risico om deze ziekte op te lopen. Zika staat al een tijd niet meer op de voorpagina’s, maar er worden nog steeds baby’s met microcefalie (te kleine schedel, red.) en hersenafwijkingen geboren. In veel krottenwijken is het echt Russisch roulette als je in verwachting bent. Eén beet is immers genoeg.’

Middellandse Zee

Van Zika en andere infectieziekten die door muggen worden verspreid denken veel mensen in Nederland: ‘dat is een ver-van-mijn-bedshow’. Onterecht, verzekert Knols. ‘Sommige mensen mijden bepaalde regio’s omdat ze bang zijn voor Zika. Zij rijden met hun caravan naar Zuid-Frankrijk. Maar ook daar is het Chikungunya-virus, waar je echt heel ziek van kunt worden, al meerdere keren gesignaleerd.’

Weer een ander virus, het Westnijlvirus, wordt al in verschillende Zuid-Europese landen aangetroffen. ‘Omdat dit virus een reservoir heeft in de natuur, in vogels, is het bijna niet uit te roeien. En denk niet dat we voor zoiets zomaar een vaccin kunnen maken – daar wordt al sinds 2003 aan gewerkt, het is er nog steeds niet’, aldus Knols.

Nu zorgt het Westnijlvirus of zelfs Zika niet direct voor miljoenen doden, maar dat zou wel kunnen veranderen. ‘Virussen muteren immers veelvuldig, en er zou ook een virus kunnen opduiken dat wél dodelijk is en waar we niet direct iets tegen kunnen doen. Veel mensen maken zich druk over de fratsen van bijvoorbeeld Kim Jong-un. Als je het mij vraagt kunnen zij zich beter zorgen maken over muggen, die zijn veel gevaarlijker.’

De documentaire Mosquito wordt donderdag om 21.30 uur reclamevrij uitgezonden op Discovery Chanel. De trailer zie je hier.