Eind 1996 zou de biografie van de Vlaamse Jan Walravens verschijnen. Auteur en hoogleraar Moderne Nederlandse letterkunde Jos Joosten deed er iets langer over. Donderdag presenteerde hij zijn langverwachte boek 'De verdeelde mens. Jan Walravens (1920-1965): schrijver, ijkpunt, avant-gardist.'

Hier ligt het dan te glimmen op zijn bureau: het boek waar Jos Joosten ruim 22 jaar mee bezig is geweest. Tijdens het schrijven van zijn proefschrift nam hij zich al voor dat er een biografie moest komen over de journalist en schrijver Jan Walravens. ‘31 december 1996 was de deadline van mijn uitgever’, zegt Joosten. ‘Dat heb ik niet helemaal gered.’

Jan Walravens ontdekte Hugo Claus

Zijn proefschrift ging over het Vlaamse literaire tijdschrift Tijd en Mens. Een van de hoofdrolspelers was Jan Walravens. In Nederland doet deze naam niet direct een belletje rinkelen. Of, zoals Neerlandicus Jan de Roder het tijdens de Nijmeegse boekpresentatie donderdagavond verwoordde: ‘De biograaf is in dit geval bekender dan de gebiografeerde.’ In Vlaanderen zal het waarschijnlijk andersom zijn. Hoogleraar Jos Joosten heeft al drie afspraken staan met Belgische media om over zijn langverwachte boek te praten. Jan Walravens maakte daar naam als journalist, tv-maker en grote roerganger.

Journalistieke roeping

We hebben het over de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Walravens, als dwangarbeider tewerk gesteld in Berlijn, was een autodidact die aan de slag ging op de redactie van Het Laatste Nieuws toen daar op de dag van de bevrijding alle redacteuren op straat werden gezet. Ze waren fout geweest in de oorlog. ‘Walravens kwam er min of meer per toeval terecht, maar journalistiek was wel zijn roeping’, aldus Joosten.

Als veertienjarige was Walravens een tijdje blind geweest. Toen hij genas van de ziekte die dat veroorzaakte, wilde hij niet meer naar school. In plaats daarvan las hij alles wat los en vast zat. Zijn ouders hadden een kleine boekhandel in Anderlecht. ‘Hij was vroeg rijp.’ Walravens was actief in de katholieke jeugdbeweging en in het Brusselse culturele leven. Toen hij begon in de journalistiek, had hij dan ook een enorm netwerk.

‘Hij was een pionier die ook achter de schermen ontzettend veel deed. Probeerde alles wat modern was – existentialisme, avant garde – in Vlaanderen te introduceren. Een apostel van het nieuwe.’

Walravens was de ontdekker van de grote Vlaamse schrijver Hugo Claus en hielp Louis Paul Boon met zijn carrière. Hij richtte een theatergezelschap op, schreef korte verhalen en publiceerde twee bekroonde romans. Daarnaast tikte hij onwaarschijnlijk veel stukken voor de krant. Hij was ook actief voor tv en probeerde zijn intellectuele vrienden – over het algemeen vies van dat verderfelijke nieuwe medium – daarin mee te krijgen.

Sinterklaascadeau

Juist die combinatie en de invloed die Walravens had binnen de Vlaamse culturele en literaire wereld, is wat hem voor Joosten zo bijzonder maakt. In de tijd tussen zijn proefschrift en nu publiceerde hij meerdere artikelen over zijn fascinerende hoofdpersoon, maar het boek kwam nooit verder dan zijn jaarlijkse lijstje met goed voornemens. Tot zijn vrouw hem voor Sinterklaas een bijzonder cadeau gaf: een paar weken schrijven in afzondering. Zij zou thuis alle honneurs waarnemen. Joosten: ‘Tijd is het meest kostbare wat je iemand kunt geven.’

Afgelopen jaar sloot Joosten zich regelmatig een week op in een huisje in de Achterhoek, zonder wifi. Het eindresultaat is het boek dat nu voor hem ligt. ‘Als ik het direct na mijn proefschrift had geschreven, was het oppervlakkiger geworden’, denkt hij. ‘Het enige spijtige aan het feit dat het zo lang heeft geduurd, is dat zijn weduwe nu niet meer leeft. Ik denk dat zij het fantastisch had gevonden.’

De echtgenote heeft hij wel ontmoet, toen hij jaren geleden al informatie aan het verzamelen was. Joosten sprak met Walravens jeugdvrienden en interviewde Hugo Claus (1929-2008) over hem. Uren bracht hij door met het verzamelen en doorspitten van brieven, aantekeningen en huishoudboekjes.

Zaterdag overhandigt hij de biografie tijdens een tweede presentatie in Vlaanderen aan de twee kinderen van Walravens.

Jos Joosten, De verdeelde mens. Jan Walravens (1920-1965): schrijver, ijkpunt, avant-gardist. Vantilt, 2018