OPINIE - Wat valt op dit moment te concluderen over de Amerikaanse verkiezingen? Het belangrijkste is dat vannacht weer is gebleken hoe gepolariseerd Amerika is, schrijft Peter van der Heiden, politicoloog en docent Amerikaanse politiek aan de Radboud Universiteit. Ook legt hij uit waarom de Democraten voor de tweede keer op rij de verkeerde kandidaat hebben geleverd.

Een van de betere beslissingen die ik de laatste tijd heb genomen was om toch maar redelijk op tijd naar bed te gaan op 3 november. Een van de mindere was het wel heel erg vroeg zetten van de wekker op 4 november. Als compleet objectieve beschouwer (ahum) was ik namelijk niet echt voorbereid op een hartverzakking na het aanzetten van de televisie. Het zou toch niet weer?

CNN

De Nederlandse televisie, in een behoorlijke mineurstemming (maar dat kon ook te maken hebben met een nachtje doorhalen voor de presentatoren) liet vooral de positie zien van Donald Trump die op schema leek te liggen voor nog vier jaar. Maar gelukkig hebben we ook Amerikaanse zenders, die over net iets meer inzicht lijken te beschikken. Althans, dat hoop ik dan maar, als, nogmaals, objectieve beschouwer.

Misschien doe ik de vaderlandse Amerikakenners wat te kort – ik heb er maar even naar gekeken – maar zij leken toch vooral naar de stempercentages tussen de kandidaten te kijken, wat een somber beeld opleverde. Want in Pennsylvania bijvoorbeeld, moeder aller swing states, stond Trump bij mijn ontwaken meer dan ruim voor. Dat was zappen dus – naar CNN in dit geval, dat een indrukwekkende verkiezingsavond/nacht/ochtend weet neer te zetten. Met échte duiding.

En zo werd duidelijk dat die forse voorsprong voor Trump op twee manieren te verklaren was: het nog vrijwel volledig ontbreken van de early voting poststemmen én het feit dat het voornamelijk het platteland was waar de stemmen al waren geteld en doorgegeven. En op dat platteland wonen vrijwel zonder uitzondering Republikeinen, terwijl in de grote steden, waarvan de uitslagen dus nog grotendeels ontbraken, juist het Democratisch electoraat huist. Dit alles onderbouwd met cijfers, real-time. Een ‘nail-biter election’, maar met grote kansen voor Joe Biden.

Bizarre claim

De hartverzakking is niet de enige reden waarom mijn vroege opstaan niet de beste keus was. Het feit dat het nog wel een tijdje kan gaan duren voor we de daadwerkelijke uitkomst weten, telt zeker zo zwaar mee. Dat gebeurt natuurlijk wel vaker bij presidentsverkiezingen – de verkiezingsnacht van november 2000 staat me nog helder voor de geest, een nacht die zou uitlopen tot een eindje in december – maar het heeft iets enorm onbevredigends om uren te kijken naar een analyse die niet veel meer is dan louter speculatie. Want dat optimisme van CNN (ook die zender is niet altijd even objectief) is allemaal wel leuk en aardig, maar is niet veel meer dan dat: speculatie. Wel gebaseerd op stevige aannames (het is bekend dat er heel veel in het voren is gestemd, dat er dus een hoge opkomst is en dat de nog niet getelde stemmen voornamelijk Democratisch zullen zijn) – maar ze moeten ook nog maar (mee)geteld worden. En Trump heeft vanochtend al aangekondigd daar een juridisch stokje voor te willen steken bij het zojuist door hem heringerichte Hooggerechtshof, want als alle stemmen worden geteld zouden volgens hem de stemmen van zijn electoraat gestolen worden. Een bizarre claim, maar het zet de boel maar weer eens, niet geheel onverwacht, extra op scherp.

‘De verdeeldheid lijkt scherper dan vier jaar geleden’

De kans dat er een zekere winnaar is voor het verstrijken van de deadline voor dit stuk is bijzonder klein – dus wat valt er in ieder geval te concluderen over deze verkiezingen? Het belangrijkste is dat vannacht weer is gebleken hoe gepolariseerd Amerika is. De kandidaten staan electoraal zo dicht bij elkaar, dat je kunt concluderen dat de VS echt half Republikeins en half Democratisch is, of misschien beter nog, half pro-Trump en half anti-Trump. Die verdeeldheid lijkt nog wat scherper dan vier jaar geleden, wat misschien ook niet zo gek is na vier jaar polariserend presidentschap.

Afstraffing

Een tweede conclusie kan zijn dat de Democraten voor de tweede keer in successie de verkeerde kandidaat hebben geleverd. Als je ten ten strijde trekt tegen een president die zo’n beetje vanaf dag 1 een waarderingspercentage van rond de 40 procent kende, zou je met een landslide, met een politieke aardverschuiving, moeten winnen – en zou je niet meer dan vierentwintig uur moeten zitten nagelbijten of je misschien toch gewonnen hebt. Net als Hillary Clinton was Joe Biden een kandidaat waar niemand enthousiast over was – en zo’n kandidaat heb je toch wel nodig om het Witte Huis overtuigend te winnen.

En het kan natuurlijk nog steeds, dat Joe Biden, als alle stemmen ver na mijn deadline zijn geteld, tóch de 46^e president van de Verenigde Staten blijkt te zijn. Dat hij door de mazen van Trumps net weet te glippen en toch de sleutel van het Witte Huis grijpt. Dat zou, in de woorden van politiek commentator Van Jones wel een politieke overwinning zijn, maar niet de morele overwinning waarop de Democraten hoopten en hebben ingezet. Wat zij wilden was een massale afstraffing van Trump en het Trumpisme als het gezicht van de Amerikaanse samenleving – en die hebben ze bij lange na niet gekregen.