Hoogleraar Internationale Economie Eelke de Jong ziet de Panama Papers als schrijnend voorbeeld van het falen van het wereldwijde belastingsysteem. ‘En Nederland is het slechtste jongetje van de klas.’ Vanmiddag hield hij een lezing in het kader van Radboud Reflects.

De Panama Papers maken pijnlijk duidelijk dat belastingontduiking nog steeds op grote schaal plaatsvindt, zegt Eelke de Jong. De belangrijkste oorzaak is volgens hem het web van belastingregels. ‘Als we meer en meer regels op het gebied van belasting blijven maken, dan leidt dit automatisch ook tot meer corruptie. Er worden steeds makkelijker achterdeurtjes gevonden in het systeem. Ook regeringen werken hieraan mee, via de zogeheten rulings waarbij bedrijven als Starbucks speciale afspraken maken met de Nederlandse overheid over het betalen van belasting.’

Op licht ironische toon vertelt De Jong waarom het voor Nederland geweldig is om een belastingparadijs te zijn. ‘We zorgen zo voor een hoge werkgelegenheid voor fiscalisten. Daarnaast trekken we verschillende grote buitenlandse bedrijven aan en levert het elk jaar maar liefst drie miljard op voor de schatkist. Kortom: alleen maar voordelen.’

Elite
Maar natuurlijk hangt er ook een moreel prijskaartje aan het geheel. ‘Dat Nederland samen met andere belastingparadijzen deze voordelen biedt, leidt vooral in landen die gespecialiseerd zijn in het exporteren van grondstoffen tot meer ongelijkheid. Ook blijft vanwege de voordelen in belasting, vermogen zich verplaatsen richting de allerrijksten in de wereld. Het gevolg is dat de macht bij de financiële elite van de wereld komt te liggen.’

De Jong verwacht dat belastingontduiking niet zo snel zal verdwijnen. ‘Zolang belastingontduiking juridisch legaal blijft, zullen individuelen en bedrijven hier altijd mee doorgaan.’ Het is daarom aan de politici er wat aan te doen, vindt De Jong. ‘Maar in Den Haag zien ze onze belastingconstructies nog steeds als een geweldig winstgevend product. Een aanpassing vanuit daar acht ik niet waarschijnlijk. Dit maakt Nederland het slechtste jongetje van de klas op het gebied van belastingontwijking.’

De Europese Unie moet het voortouw nemen in het aanpakken van belastingontduiking, zegt de Jong. ‘Er worden op dit moment al richtlijnen opgesteld in samenwerking met de OESO (de organisatie die richtlijnen voor economisch beleid van de rijkste landen bepaalt). We moeten het systeem uiteindelijk zo simpel maken dat het niet meer loont om belasting te ontwijken.’ / Gijs Swennen