Kleine onderdeeltjes van je organen kweken in een lab om proeven mee te doen? Het klinkt misschien sciencefictionachtig, maar het kan. Woensdag promoveert Jelle Vriend op zijn onderzoek naar het kweken van nierbuisjes op een ‘chip’.

Het nierbuisje is een kanaaltje in je nier, waarin voorurine wordt gemaakt en afvalstoffen worden gefilterd. Onderzoekers, waaronder Vriend, slaagden erin zo’n kanaaltje precies na te bootsen, op een zogenaamde ‘chip’. In zijn onderzoek, dat Vriend woensdag presenteert, beschrijft hij precies hoe het proces van het kweken van zo’n nierbuisje in zijn werk gaat.

Pannenkoek

‘Die chip heeft niets te maken met een computerchip’, zegt Vriend meteen. Het is heel simpel gezegd het nabootsen van een omgeving in een menselijk lichaam op een stukje plastic.

De onderzoekers haalden niercellen uit de urine van een gezonde donor en pasten ze zo aan dat ze zich langer konden vermenigvuldigen dan gewoonlijk. ‘Normaal groeien cellen in een lab zo plat als een pannenkoek in een petrischaaltje’, zegt Vriend. ‘Maar in een echte nier vormen ze buisjes.’

Eén chip bestaat uit twee of drie buisjes, waarin niercellen en lichaamseiwitten groeien. In het lab worden vervolgens wel veertig van dit soort chips op een kweekplaatje geplaatst. Het stromen van vloeistoffen door de nier wordt ook nagebootst, doordat het plaatje met de chips om de paar minuten als een wip heen en weer beweegt. ‘Zodat de niercellen zich gedragen zoals ze ook in het lichaam zouden doen’, zegt Vriend.

Geneesmiddelen

Wat kun je uiteindelijk met al die chips doen? ‘Nieren zorgen voor uitscheiden van lichaamseigen afvalstoffen, of geneesmiddelen’, legt Vriend uit. Met zo’n plaatje kunnen onderzoekers medicijnen testen, door te kijken of ze bijvoorbeeld schade toebrengen aan de nier.

Momenteel wordt schadelijkheid van medicijnen getest op proefdieren. ‘Het idee van dit onderzoek is dat we eigenlijk een soort voorselectie maken, zodat we schadelijke geneesmiddelen eerder ontdekken en deze niet onnodig op dieren hoeven testen’, zegt Vriend. Dat is nog wel toekomstmuziek. Het nierbuisje-op-een-chip wordt in de farmaceutische industrie nog niet op grote schaal toegepast, er moet eerst veel meer onderzoek komen naar het model. Vriend: ‘Om medicijnen helemaal in het lab te kunnen testen, heb je ook een chip nodig van de lever, de darmen, en eigenlijk elk orgaan’.