Vrij geruisloos nam Sijbrand de Jong deze maand het stokje over van Lutgarde Buydens als decaan van de Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. De feestelijke overdracht ging niet door vanwege corona. Het effect van de pandemie op de bèta’s is slechts een van de uitdagingen die de natuurkundehoogleraar de komende jaren op zijn bordje heeft. Hoe gaat hij die aanpakken?

‘Sijbrand, is vandaag je eerste dag als decaan? Gefeliciteerd!’ Het is 1 december, na vijven, en Christoph Lüthy, oud-decaan bij FFTR, komt de verder bijna lege Giga-Bite-kantine in het Huygensgebouw binnenlopen. ‘Moet je al meteen overwerken?’, vraagt hij in het voorbijgaan. Nee, zo erg is het niet, reageert Sijbrand de Jong lachend. De afgelopen weken is hij door voorganger Lutgarde Buydens al aardig klaargestoomd voor zijn nieuwe functie als bètadecaan, zegt hij. ‘Ik kan een vliegende start maken.’

Zo’n vlot begin is hard nodig. De Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica (FNWI) staat voor flinke uitdagingen de komende jaren. Op het vlak van huisvesting en corona tot diversiteit en studentenbeoordelingen. Aan hoogleraar hoge-energiefysica De Jong de taak om ze aan te pakken als hoogste baas bij de bèta’s.

Door corona kent uw bestuursfunctie een bijzonder begin.

‘Dat klopt, maar er zijn in elke periode wel bijzondere dingen die spelen, denk ik. Al heeft corona natuurlijk meteen een flinke impact. Mijn grootste zorg wat dat betreft is de geestelijke gezondheid van de mensen op de faculteit, met name die van studenten. Het is fijn dat veel onderwijs inmiddels weer fysiek is en studenten elkaar ook kunnen zien, maar we willen natuurlijk niet dat hier besmettingen plaatsvinden. Mijn oproep is dan ook: maak gebruik van de gratis testen die je kunt aanvragen. Hoe meer mensen zich consequent testen, hoe groter de kans dat het onderwijs door kan blijven gaan.’

Wat worden inhoudelijk uw doelen op het gebied van onderwijs?

‘Onze opleidingen stonden altijd heel hoog in de studentbeoordelingen, maar zijn de laatste tijd wat gezakt. Natuurlijk zijn die cijfers niet zaligmakend, maar ze mogen weer omhoog. Ik wil dat we weer bij de beste opleidingen ter wereld horen, dat iedere afgestudeerde zeer beslagen ten ijs komt als hij of zij de arbeidsmarkt op gaat. Volgens mij kan dat door het toponderzoek dat we hier doen nóg meer door te laten klinken in het onderwijs. We hebben wetenschappers die meedraaien in wereldwijd toponderzoek, zoals naar het higgsdeeltje en zwaartekrachtsgolven, maar ook wiskunde en microbiologie. Studenten zitten echt op de eerste rang.’

De facultaire strategie zet ook in op meer samenwerking met het bedrijfsleven. U heeft zich altijd fel uitgesproken voor het belang van fundamenteel onderzoek. Hoe valt dat met elkaar te rijmen?

‘Het is absoluut niet de bedoeling dat we de Research & Development-afdeling van het bedrijfsleven worden, daar wil ik voor waken. Als wij niet proberen fundamentele wetenschappelijke vragen te beantwoorden, ook als ze geen directe toepassing hebben, wie dan wel? Die kant moet zeker niet krimpen, maar dat kan hier op de faculteit prima gedaan worden naast onderzoek dat nuttig kan zijn voor de maatschappij. Denk aan ecologie, energie en techniek.’

‘We begrijpen nog weinig van de psychologie rondom techniek’

‘We kunnen ook meer samenwerken met andere faculteiten. Zo begrijpen we nog weinig van de psychologie rondom techniek, daar zouden we uitstekend testlabs voor kunnen opzetten samen met de sociale faculteit. Waarom halen bepaalde producten wel de markt en andere niet, bijvoorbeeld? In de jaren tachtig legden de stereotorens en videorecorders van Philips het af tegen AKAI en het VHS-systeem. Technisch was Philips degelijker, maar de andere merken waren kennelijk een stuk aantrekkelijker. Wat de consument van ons wil, hangt van veel meer af dan alleen techniek.’

De FNWI groeit de laatste jaren sterk, in studentenaantallen en medewerkers. Is dat houdbaar in de huidige gebouwen?

‘Nee. Het ruimtegebrek op de faculteit wordt steeds nijpender. Lang hadden we bij FNWI een vrij constant aantal werknemers, rond de duizend fte in totaal. Dat paste al lastig – al jaren zitten sommige afdelingen in Mercator. Maar inmiddels groeien we door tot 1300 of meer, die krijgen we simpelweg niet meer gehuisvest.’

Hoe gaat u dat oplossen?

‘Er wordt al veel geschoven. Zo hebben de studentenkantines inmiddels plaatsgemaakt voor kantoorruimtes. Hopelijk is dat maar tijdelijk. En in het Transitorium gaan we extra onderwijsruimtes creëren. Ook is de norm voor het aantal vierkante meters per persoon omlaaggegaan (eerst van 15 naar 12 vierkante meter en nu zelfs naar 10 vierkante meter, red.). Maar het houdt een keer op. We kunnen moeilijk allemaal op één been gaan staan. We hebben simpelweg uitbreiding nodig.’

In de vorm van een nieuwe, vijfde vleugel aan het Huygens bijvoorbeeld?

‘Dat is zeker een optie die op tafel ligt, in de gesprekken die we momenteel voeren met het college van bestuur. Zo’n langetermijnplan is belangrijk, maar het probleem is wel dat het jaren duurt voordat een nieuwe vleugel, of een extra gebouw, er daadwerkelijk staat. Zeker nu bouwbedrijven het zo druk hebben. We hebben ook voor de tussentijd een oplossing nodig. Welke dat wordt, daar zijn we nog niet uit. Vanwege corona werken veel mensen nu thuis, dat is een geluk bij een ongeluk.’

Onlangs kreeg bèta-hoogleraar Heino Falcke 12 miljoen euro van het college van bestuur, u wilt een groter pand. Steekt de universiteit niet al voldoende geld in FNWI?

‘12 miljoen is natuurlijk veel geld, maar dat valt in het niet in vergelijking met de kosten voor een gebouw. Ik ben erg blij dat de universiteit langdurig investeert in heel goede onderzoeksgroepen. Voor veel onderzoek is het nodig dat je langer financiële zekerheid hebt dan een paar jaar. Dat geldt voor Falckes zwarte gaten, maar bijvoorbeeld ook voor de MRI-scanners van het Donders Instituut, het laser- en magnetenlab HFML-FELIX en veel ander onderzoek.’

‘Het zou eigenlijk de taak van NWO moeten zijn om mogelijkheden te bieden voor dat soort langetermijnfinanciering, niet die van de universiteit. Maar dat laat NWO liggen, de projecten binnen het Zwaartekrachtprogramma (een subsidieprogramma van NWO voor langjarig onderzoek, red.) zijn inmiddels ook al verkort van tien naar zes jaar. NWO laat nog wel meer liggen trouwens, zoals haar outreach- en onderwijstaken. Daar doen ze vrijwel niets aan.’

‘Een gezamenlijk project werkt honderd keer beter dan mensen workshops laten volgen over het belang van diversiteit’

Eerder was u voorzitter van de wetenschappelijke raad bij deeltjesversneller CERN. Welke ervaring neemt u mee uit Genève?

‘Bij CERN heb ik geleerd hoe je met goede diplomatie dingen voor elkaar krijgt. En hoe je diversiteit in praktijk brengt door samen te werken aan een groot wetenschappelijk doel. Die diversiteit en inclusiviteit kan op de bètafaculteit nog beter – niet alleen qua genderverhouding, maar ook cultureel gezien. Een gezamenlijk project – zoals zo’n deeltjesversneller in CERN – kan culturele verschillen overbruggen en dempend werken op potentiële conflicten, is mijn overtuiging. Dat werkt honderd keer beter dan mensen workshops laten volgen over het belang van diversiteit.’

Besturen is heel ander werk dan onderzoek doen. Gaat u dat niet missen?

‘Voor mijn eigen onderzoek zal ik geen tijd meer hebben. Dat is jammer voor mezelf, want ik was er zeker nog niet op uitgekeken. Van de andere kant stond decaan zijn op mijn lijstje van dingen die ik misschien nog ooit zou willen doen. Ik beschik inmiddels over voldoende bestuurlijke ervaring en wil ook graag iets terugdoen voor de faculteit. Ik heb hier namelijk altijd heel veel vrijheid ervaren.’

‘Er heerst echt een klimaat waarin mensen zichzelf kunnen ontplooien. FNWI is een verschrikkelijk goede faculteit. Dat weten we hier allemaal wel, maar dat mogen we best wat vaker hardop zeggen.’