Een deeltjesversneller die radioactieve deeltjes maakt om kanker of Alzheimer op te sporen. De bouw ervan op het terrein van het Radboudumc is bijna afgerond. Na de zomer wordt-ie in gebruik genomen.

Buiten staan containers en hekken, hier en daar ligt een berg zand. Eenmaal binnen in het gebouw aan het Geert Grooteplein ziet het er netter uit: gladde, witte muren, glazen wanden, zaaltjes die eruitzien als scheikundelokalen en scanners met lampjes om de deuren te openen. Een verdieping lager is het laboratorium-effect nog groter. Veel kleine, steriele ruimtes, kasten waar de luchtdruk gereguleerd kan worden en op enorme kluizen lijkende ruimtes met loden deuren die radioactieve stoffen kunnen herbergen.
Misschien wel het minst interessant is het cyclotron zelf. Afgeschermd door lood en ingepakt in plastic, staat de deeltjesversneller in de kelder.

Plakken
Toch draait het spiksplinternieuwe gebouw straks helemaal om dit apparaat ter grootte van een flinke olifant. Het bijzondere aan het cyclotron is dat je er radioactieve deeltjes mee kunt maken. Die deeltjes zijn vrij eenvoudig aan moleculen te ‘plakken’, zoals een glucosemolecuul. Glucosemoleculen hebben de eigenschap om te hechten aan plekken in het lichaam waar veel energie (glucose) nodig is, zoals plekken met kankercellen of ontstekingen. Dankzij de radioactieve atomen is op de scans dan te zien waar in het lichaam de kanker zit en ook wat voor type kanker het is. ‘We kunnen op deze manier veel gerichter gaan behandelen’, aldus algemeen directeur Frans Pieters van Radboud Translational Medicine, onderdeel van het Radboudumc Technology Center.

De belangrijkste toepassingen van het cyclotron liggen bij het doen van medisch onderzoek naar bijvoorbeeld oorzaken van ziektes en het gericht behandelen van kanker. Pieters wil er ook ziektes als Parkinson en Alzheimer mee te lijf gaan. Maar de methode is relatief duur. Een deel van de productie zal daarom voor commerciële doeleinden zijn. ‘We willen onze producten verkopen aan andere ziekenhuizen in de omgeving’, zegt Pieters. In Nederland hebben maar drie andere ziekenhuizen een cyclotron in huis.
In totaal hebben het cyclotron en het gebouw er omheen zo’n veertien miljoen euro gekost, dat deels door een subsidie uit Europa is betaald. Op dit moment is het Radboudumc vrijwel volledig afhankelijk van externe leveranciers voor zijn radioactieve materialen. / Pim Muller en Martine Zuidweg