Of sport ooit in de geschiedenis alleen maar voor de leuk was is onzeker, maar tegenwoordig wordt sport voor bijna alles uit de kast getrokken. Marjet Derks ging deze maand aan de slag als hoogleraar sportgeschiedenis en belicht de oneindige zwaarte van sport.

Sporten doet Marjet Derks (1958)  zelf ook – ze roeit – maar als hoogleraar belicht ze een heel andere kant  van het sporten. Wat betekent het sporten eigenlijk voor onze samenleving? Die vraag wordt nog relevanter omdat we volgens haar tegenwoordig aan het sporten ‘meer betekenissen toedichten dan ooit tevoren’.

Een betekenis die voor Marjet Derks voor het grijpen ligt – ze is opgeleid als religiehistorica – is ‘het sporten als nieuwe religie’. Het wemelt van de gelijkenissen, stelt ze vast: waar we vroeger naar de kerk gingen, ontmoeten we elkaar nu in het weekend, vaak op zondag, op en rond de velden. Nog meer parallellen: de samenzang, de heiligverering, de zelfopoffering van de sportheld en de welhaast spirituele beleving van menig supporter.

Runners high
Maar toch wijst Derks sport als nieuwe religie van de hand. De gelijkenis is vooral metaforisch, vindt ze, kijkend naar het doel is het onderscheid scherp. Waar religie zich richt op het hogere, richt het sporten zich juist op het hier en nu. Oké, de welbekende runners high van een sporter kan hem in hogere sferen brengen, maar dat is volgens Derks slechts een zijdelings effect. ‘Het doel is een heel andere dan bij religie.’

‘Sport was nooit een belangeloos spel.’

Zeker nadat de politiek zich in de jaren zeventig met sport ging bemoeien, is een waslijst aan betekenissen toegevoegd. In sommige analyses wordt het sporten gezien als welkome uitweg van agressie – liever de strijd op de velden of tribunes dan in de wijken. En heden ten dage ontbreekt de sport in geen enkel lijstje over gezondheidsadviezen. ‘Het belang voor de overheid is dat dankzij betere gezondheid de zorgkosten afnemen.’

Gaat het niet te ver? Wie ziet sporten nog als het belangeloze spel dat het was, en dichten we het niet té veel betekenis toe? Volgens Derks heeft sport nooit bestaan als belangeloos spel, er is altijd iets mee beoogd. En inderdaad, soms gaat het ver. Ze wijst op de vele organisaties en overheden die sport naar voren schuiven als panacee voor een gezonder leven. ‘Je kunt het bijna niet meer maken om níet te sporten. Op dat punt is de druk op het sporten wel erg hoog.’