Of een nieuw product succesvol is, is geen kwestie van de juiste techniek. De human factor speelt een veel grotere rol. Hoogleraar Griekse taal- en letterkunde André Lardinois krijgt drie miljoen om met classici en oudheidkundigen van vier Nederlandse universiteiten te onderzoeken hoe innovaties in de oudheid werkten en hoe ze, ook nu nog, de meeste kans van slagen hebben.

Een bekend symbool gebruiken om het nieuwe aanvaardbaar te maken, dat is een eeuwenoud gebruik, weet Lardinois, directeur van OIKOS, de landelijke onderzoekschool voor klassieke studiën. Niet alleen bij technologische innovaties, maar ook bij bewuste veranderingen in de politiek, godsdienst, letterkunde of kunst.

De vroege Christenen beeldden de apostelen af als antieke filosofen, want hoe toon je beter aan dat iemand een hoop wijsheid bezit? Benito Mussolini bediende zich van een soortgelijke retoriek. Hij bracht zijn fascisme aan de man door zichzelf voor te stellen als keizer Augustus, die net als hij een einde maakte aan een wankele republiek,om zo de link te leggen naar de glorietijd van het oude Rome. Toen in het oude Griekenland muntgeld werd ingevoerd, kwam daar een beeltenis van godin Athena op te staan. Daarmee is het volk vertrouwd, er spreekt een bepaald gezag uit en dan denkt men al gauw ‘het zal wel goed zijn’.

Paradoxaal
‘Het is belangrijk dat de innovatiepraktijk oog houdt voor de menselijke kant achter de cijfers en techniek. Daarom is het belangrijk dat onderzoekers van allerlei wetenschapsgebieden naar innovatie kijken: niet alleen techneuten of economen, maar ook geesteswetenschapers.’ De verwachting van Lardinois is dat de kans op acceptatie van een innovatie vergroot als die ingebed is in wat mensen al kennen. ‘Dat is heel paradoxaal: we willen constant een nieuwe iPhone, maar die moet wél hetzelfde kunnen als de oude iPhone en er het liefst ook nog een beetje zo uit zien. Mensen zien daarin een bepaalde garantie dat het werkt.’

Het is niet de bedoeling dat de onderzoeksgroep de industrie gaat vertellen hoe ze hun innovaties moeten implementeren. ‘Wij beschrijven wat er is gebeurd, reflecteren daarop. Uit de inentingen tegen baarmoederhalskanker bleek bijvoorbeeld dat de boodschap ‘deze vaccinatie is goed voor je’ niet toereikend was. Het was misschien beter geweest als die prik psychologisch gekoppeld was aan de reeks van inentingen die jongeren sowieso al krijgen.’ / Karlijn Ligtenberg