Malariaonderzoeker Sanna Rijpma van het Radboudumc ontdekte een parasiet die sterk genoeg is om onze afweer aan te wakkeren, maar ons niet ziek maakt. Wellicht is de parasiet bruikbaar als nieuw vaccin tegen malaria.

Normaal werkt een infectie met malaria als volgt: je wordt geprikt door een mug, die de malariaparasiet in je lichaam injecteert. Die parasiet komt vervolgens in je lever terecht, waar hij één week blijft zitten, en eigenlijk nog geen kwaad veroorzaakt. Pas daarna dringt hij zich in de rode bloedcellen. Dat is het moment waarop je ziek wordt. En niet zo’n beetje, want wereldwijd sterven er jaarlijks 600.000 mensen aan deze infectieziekte.

Malariaonderzoeker Sanna Rijpma ontdekte per toeval een parasiet die bruikbaar kan zijn als nieuw vaccin. Rijpma verwijderde bepaalde genen uit de parasiet om eiwitten te bestuderen die een rol spelen bij de afweer. Die eiwitten bleken echter niet zo heel belangrijk. Wel zag ze dat de genetisch gemodificeerde parasiet sterk genoeg was om zich in de lever te nestelen, maar niet in de bloedbaan terecht kwam. De parasiet blijft lang genoeg in de lever zitten. Dat geeft het afweerysteem veel tijd om een reactie op te bouwen. ‘Zo kan het lichaam dus immuniteit ontwikkelen,’ zegt Rijpma, ‘maar word je niet ziek.’

Omdat ze het beestje verder wilde onderzoeken, vroeg ze chirurgen om verse levercellen. Die cellen zijn normaal restafval bij tumoroperaties. De parasieten liet ze vervolgens doordringen in het leverweefsel om ze onder de microscoop te kunnen bekijken. Dat onderzoek was een hele klus – haal maar eens speekselklieren uit onthoofde muggen om daar de parasieten uit te krijgen – maar leverde gelukkig ook wat op: de bevestiging dat de soort wel eens geschikt zou kunnen zijn als vaccin.

De volgende stap is nu om de vondst te gaan testen bij muizen. Dan zal blijken hoe de parasieten in een levend wezen reageren, en dus ook of ze kunnen helpen bij het ontwikkelen van een vaccin voor mensen.

Sanna Rijpma promoveerde vandaag op haar onderzoek.