Het vlak voor de zomer in Nature verschenen artikel van enkele Nijmeegse ecologen is onder vuur genomen door Henk Tennekes. Volgens de toxicologisch onderzoeker leunt het Nijmeegs onderzoek op zijn boek uit 2010, wat in het artikel in Nature ongenoemd blijft. Onderzoeksleider Hans de Kroon legt de beschuldiging naast zich neer.

In hun onderzoek in Nature van 9 juli maken de Nijmeegse ecologen melding van de baanbrekende ontdekking dat de teruggang in de vogelstand verband houdt met het gebruik van een veelgebruikt bestrijdingsmiddel. Volgens Henk Tennekes is dit niks nieuws, want al gemeld in zijn boek Disaster in the making uit 2010. Dat die publicatie ontbreekt in de 28 in Nature gerefereerde artikelen is hem in het verkeerde keelgat geschoten. Hij beticht hoogleraar Hans de Kroon en de zijnen van plagiaat en eist van Nature een rectificatie op de referentielijst.
‘Heel vervelend dat de heer Tennekes zich miskend voelt, maar van plagiaat is geen enkele sprake’, reageert De Kroon.’ Inhoudelijk stemt Tennekes overigens in met het artikel.

In de maand na verschijning heeft het artikel in Nature al een waslijst aan reacties uitgelokt. Binnen een paar dagen kwamen er vragen van de Tweede Kamer, terwijl staatssecretaris voor Milieu Sharon Dijksma zich tot Europa wendde om de richtlijnen voor dit bestrijdingsmiddel aan nader onderzoek te onderwerpen. Chemieconcern Bayer heeft in een persverklaring inmiddels afstand genomen van de kritiek op Imidacloprid, de boosdoener die in het Nature-artikel in verband wordt gebracht met de afname van de vogelstand. Bayer is een van de producenten.

Gevoelig dossier
Hans de Kroon spreekt van een ‘uiterst gevoelig dossier’, vanwege de sterk gepolariseerde meningen over dit betreffende middel. Imidacloprid lag al onder vuur vanwege eerder onderzoek over de teloorgang van de bijenstand, maar de resultaten worden hevig betwist. ‘Juist omdat het zo uiterst gevoelig ligt, hebben wij ons in het artikel wat de effecten van Imidacloprid betreft gebaseerd op louter peer reviewed artikelen. Tennekes heeft met zijn boek interessant werk afgeleverd, maar die studie heeft geen onafhankelijke wetenschappelijke toetsing ondergaan.’

De Kroon wijst erop dat er een lijst van bijdrages bestaat over de negatieve gevolgen van neonicotinoïden, de groep van bestrijdingsmiddelen waartoe imidacloprid behoort. ‘Zo nieuw is dat allemaal niet, we hebben wel meer materiaal ongenoemd gelaten.’ Nieuw in het Nijmeegs onderzoek is de methode, die de vogelstand relateert aan het betreffende bestrijdingsmiddel en een veel betere verklaring voor de lokale achteruitgang blijkt te zijn dan andere mogelijke factoren.

Hoe loopt dit af? De Kroon denkt niet dat de eis tot rectificatie in Nature enige kans maakt. ‘Maar wat de redactie hierover beslist, weet ik nog niet.’ Waar het woord ‘plagiaat’ valt, komt in Nijmegen de commissie wetenschappelijke integriteit in beeld, die hierover bindende uitspraken kan doen. Het is nog onzeker of rector magnificus Bas Kortmann deze kwestie aan de commissie zal voorleggen. De Kroon: ‘Laten we hopen dat er snel verstandige besluiten vallen waarmee de discussie kan worden afgesloten.’/ Paul van den Broek