Hans de Kroon zette de dramatische daling van het aantal insecten op de kaart. Zijn vervolgstap is nóg meer wetenschappelijke expertise inzetten voor het verduurzamen van het Nederlandse landschap. Via Healthy Landscape, een Nijmeegs samenwerkingsverband – van ecologen tot juristen – wil de hoogleraar Plantenecologie dit realiseren.

‘Ik ben zo trots op die brief die daar hangt’, zegt Hans de Kroon op zijn werkkamer in het Huygensgebouw. De hoogleraar Plantenecologie wijst op een uitdraai van een opiniestuk in NRC van vorige maand. De titel: Stikstofreductie en duurzaam natuurherstel kunnen samengaan. De Kroon schreef het samen met dertien collega-onderzoekers van de Radboud Universiteit, onder wie hoogleraar Ontwikkelingsstudies Marja Spierenburg en Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis.

Het artikel is een van de eerste tastbare uitingen van ‘Healthy Landscape’, het interdisciplinaire onderzoeksconsortium waarvan alle briefschrijvers deel uitmaken. De Kroon is initiatiefnemer van dit campusbrede samenwerkingsverband, met experts op bijna alle faculteiten. Begin 2019 ging het van start.

Stikstofcrisis

Doel: Nijmeegse wetenschappelijke expertise inzetten voor het verduurzamen van het Nederlandse landschap – een hot topic in deze tijden van stikstofcrisis. ‘Hier op de campus is zoveel kennis over natuurherstel te vinden. We willen die veel actiever onder de aanbracht brengen bij landschapsbeheerders. Dan moet je denken aan provincies en waterschappen, maar ook natuurorganisaties en de landbouw.’

Het Nijmeegse consortium is nog in de opstartfase. Healthy Landscape heeft van het college van bestuur geld voor twee medewerkers gekregen; zij moeten de komende twee jaar zorgen dat de samenwerking tussen de betrokken facultaire instituten echt op gang komt. Daarna moet het project financieel op eigen benen staan, bijvoorbeeld door externe opdrachten binnen te halen.

Holy grail

Volgens De Kroon worden er in ons land veel natuurmaatregelen getroffen waarvan niet duidelijk is hoe goed ze werken. Ondertussen grijpen ze wel in op het landschap en haar bewoners, en kosten ze geld. ‘Kijk naar ecoducten. Die leggen we aan om twee gebieden te verbinden, maar vervolgens wordt er nauwelijks gemonitord wat het effect is. Hoeveel dieren maken er gebruik van?’ En soms blijken maatregelen op de ene plek wel te werken, maar op de andere niet.

Als je betrokkenen inzicht kunt bieden in hoe dat komt, kunnen ze effectiever te werk gaan, is het idee. Gemeenten en provincies zijn naarstig op zoek naar zulke handvatten, aldus De Kroon, als een soort holy grail. ‘Maar daar heb je multidisciplinair onderzoek voor nodig. Dat is precies wat wij willen opzetten.’

‘Het gaat om meer dan wat het beste is voor de natuur’

Healthy landscape wil meer dan alleen ecologisch advies geven, benadrukt de hoogleraar. Niet voor niets zitten er ook juristen en historici in het consortium. ‘Als wij ecologen het voor het zeggen hadden, dan was het makkelijk. Maar de realiteit is anders, het gaat niet alleen om wat het beste is voor de natuur.’

Veel natuurmaatregelen hebben bijvoorbeeld ook een sterke juridische component, zeker na de recente stikstofuitspraak van de Raad van State. Die zegt dat natuurschade door bijvoorbeeld bouwprojecten direct gecompenseerd moeten worden door het herstellen van natuur elders. Wanneer die herstelmaatregelen ‘voldoen’, is in juridische termen vervat. De Kroon: ‘Een jurist weet precies waar een rechter op let, wat juridisch gezien nodig is. Wij willen die juridische blik koppelen aan de beste wetenschappelijke kennis.’

Nooit meer honger

De rol van historici? Die kunnen, zegt de hoogleraar, laten zien wat de geschiedenis is van een bepaald gebied of specifieke bedrijfstak. Dat je daar niet zomaar overheen moet stappen, werd afgelopen weken goed duidelijk door alle boerenprotesten rondom de stikstofproblematiek. De Kroon, zelf boerenzoon: ‘Hoe onze landbouwsector er nu uitziet, met een zo hoog mogelijke productie tegen zo laag mogelijke kosten, is ontstaan uit het adagium na de Tweede Wereldoorlog: ‘nooit meer honger’. Dat gevoel zit in de vezels van elke boer. Daar moet je rekening mee houden.’

Tegelijkertijd is het wel duidelijk dat er echt iets moet gebeuren, stelt de ecoloog, en de natuur kan daarbij juist helpen. ‘Het ligt niet aan de natuur dat we klem zitten, maar aan het feit dat er heel lang is weggekeken van de gevolgen van de intensieve landbouw. Decennialang is gedacht: daar verzinnen we wel wat op.’

Nu die methode niet meer werkt en de boel vastloopt, kan Healthy Landscape bijdragen aan oplossingen, denkt De Kroon. ‘Wij hebben echt iets toe te voegen.’ De komende jaren moet blijken of boeren, buitenlui en de bewoners van de ivoren toren elkaar ook daadwerkelijk weten te vinden.