De kogel is door de kerk: de expositie rondom Maria van Gelre in het Valkhof Museum zal in oktober haar deuren openen. Met deze ‘blockbuster’ hoopt het Valkhof Museum zichzelf na jaren van malaise weer op de kaart te zetten, met dank aan hoogleraar Johan Oosterman.

Op het moment dat hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde Johan Oosterman drie jaar geleden zijn onderzoek naar Maria van Gelre begon, werd al voorzichtig gesproken van een expositie in het Valkhof. Een waagstuk, niet alleen vanwege de kosten van de expositie – begroot op 1,1 miljoen euro – maar het is gelukt. ‘Ik heb me niet uit het veld laten slaan door mensen die zeiden dat het nooit zou lukken’, zegt Oosterman.

Pronkstuk van de expositie zijn veertig pagina’s uit het gebedenboek van Maria van Gelre, een hertogin die in de veertiende eeuw in Gelderland leefde en werkte. Het gebedenboek is met 1.200 pagina’s een van de omvangrijkste schatten uit het Nederland rond 1400. Het is jarenlang ontoegankelijk geweest in de Staatsbibliotheek in Berlijn, totdat Oosterman en consorten – met dank aan een opvallend succesvolle crowdfunding – het onderzoek en de restauratie ter hand namen.

Geloof uitstralen

De tentoonstelling is uniek omdat de veertig gerestaureerde pagina’s alleen in het Valkhof Museum te zien zijn, daarna worden ze lange tijd in deze omvang niet meer publiek toegankelijk. Verder komen zo’n honderd (kunst)objecten naar Nijmegen, onder meer uit de Gemäldegalerie in Berlijn, het Victoria & Albert Museum in Londen en het Rijksmuseum.

‘Ik leef met gezonde spanning toe naar de tentoonstelling’

Hoe krijgt een perifeer museum in bovendien magere tijden zulke topstukken in huis? Oosterman, als gastconservator een van de drijvende krachten achter de expositie, noemt ‘het geloof blijven uitstralen’ een van de succesfactoren. ‘Nadat in 2015 het ingezette bedrag voor de crowdfunding opvallend snel werd gehaald, durfde ik echt van het mooiste resultaat te gaan dromen. En na één topstuk, is de kans op een volgende weer wat groter, legt hij uit. ‘De andere musea krijgen in de gaten dat er in Nijmegen iets moois gaat komen, zo’n expositie geeft glans aan hun eigen objecten.’

Maxima van de 14de eeuw

Leidraad in de expositie is het leven van Maria van Gelre, een vrouw van wie tot drie jaar geleden nauwelijks iets bekend was, maar nu gepitcht kan worden als de Maxima van de vijftiende eeuw. Na Jacoba van Beijeren eindelijk weer een dame die toont dat de middeleeuwse geschiedenis uit meer bestond dan alleen mannen, zegt Oosterman. ‘Binnen drie jaar tijd hebben wij dankzij ons onderzoek van een onbekende een van de best gedocumenteerde levensgeschiedenissen gemaakt. Ze is nu veel minder het raadsel dat ze was.’

De expositie mikt op vijftig- tot zestigduizend bezoekers, in twaalf weken tijd meer dan de helft van het huidige jaarlijkse bezoekersaantal van het Valkhof Museum. Je mag wel van een ‘blockbuster’ spreken, zegt Oosterman. Voor eerdere successen in het Valkhof moeten we terug naar 2005 (Gebroeders van Limburg met ruim 90.000 bezoekers) en Herculaneum ruim een jaar later (100.000 bezoekers).

Oosterman leeft met ‘gezonde spanning’ en in ‘paradoxaal gemoed’ naar de tentoonstelling toe. Aan de ene kant zit er aan museum nauwelijks vet op de botten, aan de andere kant moet het íets doen om weer op de kaart te komen. ‘Niet alles op je verlanglijstje is mogelijk. Soms ketst een bruikleen af, wat ons dwingt alert te blijven en creatief te zoeken naar onbekende schatten. Daarvan kunnen we er gelukkig veel laten zien.’

De tentoonstelling loopt van 13 oktober tot 6 januari. Het veel betere inzicht in context en werkwijze van het gebedenboek komt aan de orde in een wetenschappelijk congres aan de Radboud Universiteit in het najaar.