‘Noem mij één proefschrift dat helemaal perfect is’
-
Claudia Hoekx. Foto: Marjolein van Diejen
Na alle commotie rondom haar promotie wist Claudia Hoekx vanmiddag de verdediging van haar proefschrift tot een goed einde te brengen. Géén promotie waardig, luidde het in een beschouwing vooraf.
De druk kwam op de ketel na een even kritische als gedegen recensie van Pepijn van Erp op de wetenschapsblog Klopt dat wel? Hij liet geen spaan heel van het werk van Claudia Hoekx, dat handelt over de manier waarop in organisaties met het zogeheten Enneagram Model wordt gewerkt. Voor dit model, dat mensen indeelt in negen persoonlijkheidstypes, is volgens Van Erp geen enkele wetenschappelijke basis.
‘Proefschrift voldoende kritisch over Enneagram’
De promotie van Hoekx zorgde al eerder voor beroering nadat twee eerdere promotores, Peter Nissen en Paul van der Velde, zijn afgehaakt. ‘Het proefschrift is vastgelopen op de alom aanwezige normativiteit van de onderzoekster’, zei hoogleraar Godsdienstwetenschap Van der Velden vorig jaar in Vox. Uiteindelijk wist Hoekx te promoveren onder de hoede van Willem de Nijs, emeritus hoogleraar Strategisch personeelsmanagement.
Kritisch over Enneagram
Er werden vanmiddag wel een aantal kritische vragen gesteld over de door Hoekx gehanteerde methode, maar zoals gebruikelijk bij zo’n plechtigheid was de toon mild. De zogeheten manuscriptcommissie had immers al eerder haar goedkeuring aan het proefschrift gegeven. Willem de Nijs verdedigde bij de borrel na afloop zijn promovenda door dik en dun. ‘Zij heeft in haar proefschrift voldoende laten zien dat ze kritisch is over het Enneagram.’
Want laat daar geen misverstand over bestaan: ook De Nijs ziet geen wetenschappelijke basis onder het veel gebruikte Enneagram Model, net zoals er weinig grond is onder tientallen andere modellen die binnen bedrijven en organisaties zo welig tieren. ‘Ik denk niet dat er één manager is die na lezing van dit proefschrift denkt dat er een wetenschappelijke basis is voor het model.’
Enige spiritualiteit
Dat er enige spiritualiteit doorklinkt in haar teksten noemt De Nijs te billijken. ‘De mens achter het proefschrift mag best wel zichtbaar worden.’ En ook al ontbreekt een wetenschappelijk basis onder een model, dan nog is een onderzoek naar de manier waarop mensen ermee werken heel relevant, aldus de promotor.
Hoekx heeft een gedegen onderzoek afgeleverd, met een volgens De Nijs indrukwekkende literatuurstudie. En dan mag er aan het eindproduct heus wel een smetje kleven. ‘Noem mij één proefschrift dat helemaal perfect is.’ Niet voor niks heet het een proeve van wetenschappelijke bekwaamheid, aldus De Nijs.
Maddemossel schreef op 27 september 2017 om 09:17
Ik ben aan het solliciteren voor een promotieplek, maar twijfel na dit verhaal sterk of ik dat wel aan de Radboud Universiteit moet doen… Wie wil er nu promoveren aan een universiteit die je op basis van dit soort onzin een doctoraat verschaft? Wat zijn andere Radboud-doctoraten dan nog waard?
‘Ik denk niet dat er één manager is die na lezing van dit proefschrift denkt dat er een wetenschappelijke basis is voor het model.’ Man man man…
Tafjoe schreef op 27 september 2017 om 09:37
Met een RU-doctoraat is niks mis. De twee FTR-promotoren zijn terecht opgestapt. Het gaat slechts om doctoraten binnen de bedrijfskunde, dat geen wetenschap is, waar het blijkbaar makkelijk shoppen is. Een emeritus hoogleraar heeft daarnaast weinig meer te verliezen.
Eric Maris schreef op 28 september 2017 om 15:22
Dag Maddemossel,
Ik begeleid promovendi aan de Radboud Universiteit, en ik maak mij ook zorgen over de kwaliteit van een aantal proefschriften. Ik ben ook wel eens lid van een manuscriptcommissie en de corona. Ik zit steevast aan de kritische kant, en gelukkig heb ik meestal een collega aan mijn zijde. Maar het blijft mensenwerk, en wij moeten opereren in een omgeving met volop perverse prikkels. Ik denk dat je de standpunten op deze website wel interessant zult vinden: http://scienceintransition.nl/over-science-in-transition
groet,
Eric Maris
Paul schreef op 27 september 2017 om 09:44
”Noem mij één proefschrift dat nog minder perfect is”
Stefan Maubach schreef op 28 september 2017 om 16:33
Pepijn van Erp is een wiskundige. Ik proef, gezien zijn eerdere aanval op acapunctuur, enige voorkeur voor het aanvallen van dit soort onderwerpen.
Ik wil even melden dat er ook wiskundigen zijn die er a priori positiever tegenover staan. Ikzelf bijvoorbeeld.
Er zijn doorgeslagen mensen in de spirituele wereld, en doorgeslagen mensen in de rationele wereld. Geloof niet alles wat je op facebook ziet, en omgekeerd haal niet alles wat een beetje ongrijpbaar is voor je rationele brein per definitie onderuit.
De kunst is een beetje balans te houden…..
Pepijn van Erp schreef op 29 september 2017 om 13:21
Beste Stefan,
Natuurlijk bekijk ik vooral proefschriften die qua onderwerp liggen in het aandachtsgebied van de Stichting Skepsis (of waarover wij getipt worden). Onderwerpen als acupunctuur en pseudowetenschappelijke modellen als het enneagram of astrologie worden door wetenschappers in hun reguliere werk begrijpelijkerwijs nauwelijks nog bestudeerd. Skepsis neemt nog wel de moeite om naar die zaken op een gedegen manier te kijken., uiteraard ‘biassed to reality’.
Maar ik ben benieuwd naar jouw inzichten mbt het proefschrift. Heb je het al gelezen?
L.J. Lekkerkerk (Hans) schreef op 29 september 2017 om 12:56
Een beetje slap om onder pseudoniem te reageren Maddemossel (en Tafjoe), maar academisch gezien is het misschien ook een slappe reactie: heb je het proefschrift zelf bestudeerd zodat je de kwalificatie ‘dit soort onzin’ kunt beargumenteren?
waarom zou 1 voorbeeld de rest van een populatie diskwalificeren? Lijkt me een methodologische beginnersfout, die te vergelijken is met de vraag ‘wil ik wel in dit ziekenhuis behandeld worden ‘want er is een patiënt gestorven’?’
Claudia Hoekx schreef op 9 oktober 2017 om 18:29
Claudia Hoekx normatief?
Het is de meest geciteerde zin sinds mijn proefschrift betreffende het Enneagrammodel in de media belandde, de zin die ooit dankzij een journalist in Vox magazine verscheen. Steeds opnieuw lees ik hoe of dat ik normatief zou zijn. Misschien ten overvloede, maar elk onderzoek start vanuit de wil om iets te verbeteren of aan te passen en dat is natuurlijk normatief. Nergens staat dat mijn onderzoekdesign destijds niet normatief was, net zoals het design in mijn huidige proefschrift. Voor alle duidelijkheid, het onderzoekdesign is opgesteld met behulp van de cursus how to design a PhD project, een cursus die ik alle aio studenten van harte aanbeveel.
Over normatief gesproken, overal lees ik waar volgens journalisten mijn proefschrift over gaat. Het Enneagrammodel zou onwetenschappelijk zou zijn. Helaas beste journalisten, mijn proefschrift gaat daar niet over. De Bijbel is ook niet wetenschappelijk, trekken jullie dan ook aan de bel als een interpretatie besproken wordt? Ik heb niet onderzocht of het model waar is noch of het leidt tot spiritualiteit. Voor alle duidelijkheid zal ik hier in het Nederlands vertellen waar het wel over gaat. Dankzij mijn proefschrift is duidelijk geworden dat een vage term als het Enneagrammodel niet bestaat uit 1 model, maar zes verschillende uitleggingen kent. Dankzij mijn proefschrift is in kaart gebracht hoe de psychologische uitleg van het model verschilt van een spirituele uitleg van het model. Dankzij mijn onderzoek is duidelijk geworden dat er nu zes modellen zijn, maar dat er nog veel meer modellen mogelijk zijn, waaruit een advies volgt aan Nederlandse coachingsorganisaties om maar eens een registratiesysteem op te stellen met welk model welke coach werkt. Dit was het theoretische deel van mijn onderzoek. Omdat het Enneagrammodel een erkend coachingmodel is in Nederland sinds het millennium en het model een wildgroei kent in toepassingen zoals het management en het onderwijs, was ik nieuwsgierig welke waarde managers en coaches aan het model toekennen. Waarom gebruiken jullie nu dit model terwijl er geen wetenschappelijk onderzoek naar bestaat met Nederland als context? Dat leek mij een reële vraag. De antwoorden die managers en coaches gaan geven, tja, daarvan dacht ik op voorhand dat dit weinig met de objectieve waarheid van doen zou hebben. Dus koos ik ervoor om vanuit een sociaal-constructivistisch paradigma onderzoek te doen. Door deze methode wordt de mindset van een groep gebruikers in kaart gebracht die tijd/ruimtelijk afhankelijk is. Het is in feite een groepsoordeel die meer of minder plausibel is en zeker niet verwijst naar een absolute waarheid of wet. De status van de resultaten, meer of minder plausibel, is voor de beleidswetenschappen een afdoende status. Daar kun je immers beleid op maken. Je bent als beleidswetenschapper niet echt geïnteresseerd in de absolute gebruikswaarde, want anders zou je idealiter alleen de Verlichte gebruikers moeten interviewen, dit om de betrouwbaarheid en geldigheid van de resultaten zo hoog mogelijk te laten zijn. Gegeven het doel van het onderzoek, te weten: inzicht in de vraag waar staat het Enneagrammodel nu voor in Nederland, was dat dus niet wenselijk.
Wel jammer dat mijn onderzoek zo werd afgekraakt. Je zou haast denken dat je eerst bij stichting Skepsis langs moet gaan of zij akkoord zijn met het onderwerp. Maar lieve lezers, wetenschap is nu net niet het onderwerp, maar vooral de methode, weten we dat nog? Vreemd dus dat er met zoveel angst op gereageerd wordt op hoe het buiten de universiteit ontvangen wordt. Hier is Claudia Hoekx dus weer normatief, ja. En vreemd ook dat als een examenlid vervangen wordt door een nieuwe, en deze persoon nog geen week de tijd heeft om het proefschrift te bestuderen, wel publiekelijk beweert dat ik de gebruikswaarde niet genoeg heb uitgewerkt. Tja, het analyseboek had deze persoon dan niet gelezen. Hoe je je dan voelt als PhD-er zo tijdens de verdediging? Ach, die wetenschappelijk integriteit die jij als PhD-er vier jaar lang aan de dag moet leggen, tja, dat geldt hier blijkbaar niet. Alweer normatief die Hoekx. Het zal wel nooit meer overgaan!