Roeland Nolte, emeritus-hoogleraar organische chemie, krijgt 1,6 miljoen euro om vijf jaar lang onderzoek te doen naar een moleculair machientje dat achter elkaar reacties kan uitvoeren op een lang molecuul. Geïnspireerd op hoe dat gaat bij DNA.

Maar Nolte ging vorig jaar toch met pensioen? Is dat geen probleem? Nee hoor, het European Research Council (ERC) doet niet aan leeftijdsdiscriminatie. Dus kun je na je pensionering nog tot op hoge leeftijd prima in aanmerking komen voor een vijfjarige onderzoekssubsidie. Tenminste, als je nog uitmuntende en vernieuwende ideeën hebt. Zoals chemicus Roeland Nolte. Hij kreeg zelfs een 9,2 voor zijn voorstel.
‘Ja, leuk hè, dat ik deze grant heb gekregen. Het voelde als een soort examen, waarvoor ik nu geslaagd ben. En gelukkig met een goed cijfer. Er zijn in Nederland, heb ik net gehoord, drie grants toegekend, een in Leiden, een in Utrecht en een in Nijmegen dus. Totaal waren er 2284 aanvragen.’

Chemisch na-apen
Het project omvat de ontwikkeling van moleculen die langs een polymere draad glijden en dan veranderingen in deze draad aanbrengen, een nieuw type katalysator dus, gemodelleerd naar de natuur. Processieve katalyse noemt Nolte dat – en het is een nog vrijwel onontgonnen gebied in de chemie.
‘Bij het verdubbelen van DNA voor de celdeling wordt chemische informatie van de ene streng op de andere overgebracht. Dat hopen we na te kunnen doen. Het molecuul dat hiervoor zorgt, blijft vastzitten op de DNA-streng door een soort c-vormig haakje. Ook dat hopen we chemisch te kunnen evenaren. Verder willen we een moleculaire Turingmachine maken (zie figuur), waarbij het enzym aan het begin van het polymeer opdracht krijgt om bepaalde reacties te gaan uitvoeren.’

 Figuur links: een Turing machine. Dit is een theoretische machine, bestaande uit een band en een schrijfkop, waarmee de logica van een computer kan worden gesimuleerd. Het is bedacht door de beroemde wiskundige Alan Turing (1912-1954) en vormt de basis van elke computer. Figuur rechts: moleculaire machine van Nolte.

Doorborduren
Dit ERC-project borduurt verder op succesvolle projecten van Noltes groep in het verleden. Zo publiceerden ze in 2008 in Science over hoe zo’n lange polymeer de weg naar binnen vindt door zo’n ringvormig molecuul. Noltes wetenschappelijke werk telt 600 artikelen, die 16.000 keer geciteerd werden. Hij begeleidde tachtig promovendi, van wie er twaalf zelf hoogleraar werden. Is het na veertig jaar keihard werken niet eens mooi geweest? ‘Ik ga niet fulltime werken, maar halve dagen. Het moet ook voor mijn vrouw leuk blijven.’ / Iris Roggema