Oekraïense student is 12.500 euro kwijt na telefoontje van criminelen: ‘Het klonk zó logisch’
-
Foto: Bert Beelen
Hoe kon hij zó goedgelovig zijn? De Oekraïense Herman Fomenko (18) vraagt het zich vaak af. Cybercriminelen hackten zijn bankrekening. Ze maakten de door de oorlog getraumatiseerde biologiestudent die in Nijmegen woont ruim 12.500 euro afhandig. Één telefoontje zette zijn leven op z'n kop. 'Ik ben alles kwijt en moet zien te overleven.'
Arnhemmer Eric Ligtenbelt is een crowdfundactie gestart. De jonge Oekraïener Herman Fomenko, op wie de oorlog in zijn thuisland een zware wissel trekt, móet hulp krijgen, vindt hij.
De Russen zijn pas een maand binnengevallen, als Herman eind maart telefoon krijgt. Er is een acuut probleem, zegt een opgenomen stem in het Engels, die beweert van het ministerie van Justitie te zijn. Herman blijft aan de lijn en krijgt een man en vrouw te spreken.
Hij schrikt zich een ongeluk.
Een onbekende zou zijn burgerservicenummer (BSN) gebruikt hebben om een andere bankrekening te openen, zeggen ze hem. Een bankpas met Hermans naam zou in Amsterdam gevonden zijn. Er móet direct iets gebeuren voor criminelen zijn geld op deze andere rekening storten en met z’n spaarcenten aan de haal gaan, zegt de vrouw. Hij moet geld storten op een andere, zogenaamd veilige, rekening waar niemand bij kan. Alleen dan kan hij veilig bij z’n centen.
Zorgen
Het baart hem zorgen, want het verhaal klinkt betrouwbaar. Het formulier met zijn BSN kan Herman niet vinden, waar hij ook zoekt. Intussen neemt de stress toe. Misschien is hij het nummer verloren, denkt de student, die al voor de oorlog naar Nijmegen kwam voor zijn studie aan de Radboud Universiteit.
‘Achteraf gezien was het een raar telefoontje’
‘Op dat moment klonk het verhaal zó logisch en betrouwbaar’, verzucht Herman. ‘Achteraf gezien was het een raar telefoontje. Ik dacht dat het in Nederland misschien op deze manier ging.’
In bitcoins moet hij zijn geld overmaken naar het zogenaamd veilige rekeningnummer, via een cryptocurrency-app die hij eerst moet downloaden. Dat zou veiliger zijn. De rekening zou hij direct kunnen gebruiken.
Geen gehoor
De goedgelovige Herman volgt het advies op. Dan wordt de verbinding verbroken en blijft het stil. IJzig stil. Op zijn oude bankrekening staat geen euro meer. Die ‘nieuw geopende rekening’ is nergens te vinden. Als Herman terugbelt, krijgt hij niemand aan de lijn. Hoe vaak hij het ook probeert.
Langzaam maar zeker komt het besef. Het geld is foetsie. In handen van boeven. Herman is opgelicht en zit tot over zijn oren in de penarie. Een nachtmerrie. ‘Als ik terugbelde, kreeg ik een bandje. Het was onmogelijk iemand te spreken.’
‘Misschien trapte ik door de stress in dat telefoontje’
De 18-jarige Herman hééft het op dat moment al zo zwaar door het uitbreken van de oorlog. Zijn ouders zitten in een schuilkelder in Kiev. Op de vlucht voor bommen. ‘Ze hebben zó veel ellende, dat is afschuwelijk. Ik maak me grote zorgen’, zegt Herman.
‘Door al dat verdriet ben ik met mijn gedachten vaak bij hen. Ook toen al. Misschien trapte ik door de stress in dat telefoontje, dacht ik daardoor niet goed na. Ik heb ze er pas drie weken geleden over durven te vertellen. Zo diep schaamde ik me.’
Cybercrime
Een paar dagen na het incident stapt Herman wel naar de politie. Hij doet aangifte van cybercrime. Agenten kunnen weinig doen. Het geld heeft hij zelf overgemaakt, hij werd niet gedwongen.
De bank kan óók niets betekenen; de transactie is niet te traceren door de cryptocurrency-app. De problemen stapelen zich op. Zijn kamerhuur kan hij niet betalen. Herman trekt bij een vriend in en zet de huur stop. Naar de borgsom kan hij fluiten. ‘Want ik heb zelf de huur stopgezet vóór het contract afliep. Ik hoopte op coulance.’
‘Ik probeer te overleven’
Later vindt hij een kamer in studentencomplex Hoogeveldt. Ook vindt hij werk als ober in café De Hemel. Maar met wat hij verdient, kan hij z’n opleiding bij lange na niet betalen. Voor studenten buiten de EU ligt het collegegeld boven de 11.500 euro. Een normaal studentenleven leiden zit er niet in. ‘Ik probeer te overleven’, zegt Herman. ‘Het is een harde tijd.’
Intussen hoopt Ligtenbelt zoveel mogelijk geld op te halen. ‘Het verhaal grijpt me aan’, zegt hij. ‘Ik hoop dat hij hier kan blijven. Terug naar Kiev is geen optie. Dan moet hij waarschijnlijk als soldaat naar het front.’
Politie staat vaak machteloos
De vorm van cybercrime waar Herman mee te maken kreeg, komt sinds 2021 vaak voor. De Fraudehelpdesk kreeg vorig jaar duizenden telefoontjes van mensen die gebeld werden over hun BSN. De politie staat vaak machteloos. ‘Vooral doordat een dader niet fysiek op een plek hoeft te zijn om het misdrijf te plegen, zoals bij een overval of beroving. Een dader hoeft niet eens in hetzelfde land te zijn,’ zegt een politiewoordvoerder. ‘Ook is het complex de identiteit van een verdachte te achterhalen, omdat ze van server veranderen en geregeld een andere aanpak kiezen.’
De politie werkt internationaal samen om daders op te sporen. Hoe vaak deze vorm van criminaliteit plaatsvindt, is onduidelijk. ‘Uit schaamte doen mensen vaak geen aangifte. Of vanuit de vrees dat ze hun geld toch niet terugkrijgen.’
De politie adviseert ‘altijd alert zijn en te controleren of de andere partij wel is wie hij of zij pretendeert te zijn’. ‘Heb je echt contact met je bank, familie, de politie of gemeente? En laat geen digitale sporen verloren gaan: laat je computer aanstaan, bewaar zoveel mogelijk informatie.’
Dit artikel van Mitchel Suijkerbuijk verscheen eerder in De Gelderlander.
Bart Steenbergen schreef op 8 september 2022 om 12:03
Oekraïense studenten krijgen komend collegejaar korting op hun collegegeld. Ze betalen het ‘Nederlandse’ collegegeldtarief van 2.209 euro in plaats van het veel hogere instellingstarief. Die regeling was eerder al aangekondigd en nu heeft het College van Bestuur die definitief vastgesteld.