‘Oh gruwel! Een vleesvrije maandag!’
Moord en brand schreeuwen omdat er één dag geen vlees in de kantines te vinden is. ‘Bijzonder’, vindt oud-student János Betko. ‘We maken er geen drama van als er een dag een maaltijd is zonder ei, kaas of vis. Waarom dan de enorme ophef als er een dagje geen vlees op het menu staat?’
Oh gruwel! Een vleesvrije maandag! Nou ja, niet echt, eigenlijk. We hebben het hier over een actie van de kantines op de Radboud Universiteit, die onder het mom van ‘Meatfree Monday’ tijdelijk geen vlees verkoopt in de kantines. Iedereen die zelf een bammetje met boterhamworst mee wil nemen, kan dat natuurlijk gewoon doen.
Niettemin is het voor veel mensen aanleiding om grootschalig moord en brand te schreeuwen. Wat zeg ik, moord en brand? Hitler en de Nazi’s die de kantines hebben overgenomen! Ik verzin het niet, het zijn bijna de letterlijke woorden van (nota bene) een hoogleraar die zich ernstig in zijn keuzevrijheid voelt aangetast. Maar naast deze excessieve reactie, is er een koor van mensen dat ‘betutteling en inperking van keuzevrijheid’ roept en is er bijvoorbeeld een Facebookgroep opgericht om te strijden tegen dit leed.
Aantasting van rechten
Het was van tevoren wel te voorspellen dat er gedoe zou komen van het niet meer verkopen van vlees op een bepaald moment. Mensen krijgen het gevoel dat ze iets wordt afgepakt. Vergelijk het met het verlagen van de maximumsnelheid, of het inperken van het roken in publieke ruimtes. Eerst kun je iets, dan kun je het niet meer, en dan voelen mensen zich aangetast in hun rechten. En dat geldt misschien wel extra bij iets als ‘vlees eten’, wat enerzijds historisch een teken van welstand is, en anderzijds een beetje een macho-imago heeft.
Na de Tweede Wereldoorlog is de vleesconsumptie omhooggeschoten. Door de stijgende welvaart kwam vlees binnen handbereik van vrijwel ieder gezin, ook arme gezinnen. Dat heeft ertoe geleid dat we als land totaal zijn doorgeschoten in onze vleesconsumptie, en het ‘normaal’ is geworden om drie keer per dag vlees te eten. Historisch gezien is dat echter helemaal niet normaal. In de meeste tijden had het grootste deel van bevolking helemaal geen middelen om regelmatig vlees te eten, laat staan meermaals per dag. Het is een blijk van enorme westerse welvaart.
Deze blijk van welvaart heeft echter een hoge prijs. Vleesproductie is ontzettend inefficiënt, en vraagt veel meer grond en water dan een evenredige hoeveelheid landbouwproducten zou vragen. In ontwikkelingslanden draagt dit bij aan de armoede en aan ontbossing. De bio-industrie verhoogt het risico op (deels op de mens overdraagbare) veeziekten, en het grootschalig gebruik van antibiotica draagt het bij aan het resistent worden van bacteriën. Kort gezegd: onze vleesconsumptie is een gevaar voor zowel het milieu als de volksgezondheid.
Eiwitten
Tegenstanders van deze vleesvrije maandagen voelen zich aangetast in hun keuzevrijheid, maar het is de vraag in hoeverre dit echt zo is. Er zijn nog steeds drie maaltijden waaruit mensen kunnen kiezen, het zijn er niet twee geworden. Sec bekeken is vlees op het menu de grote bron van eiwitten, een functie die ook vervuld wordt door bijvoorbeeld vis, kaas, ei, noten en verschillende peulvruchten. Nog buiten de talloze vleesvervangers als soja, quorn, tofu en dergelijke.
We maken er ook geen drama van als er een dag een maaltijd is zonder ei, of zonder kaas, of zonder vis. Waarom dan de enorme ophef als er een dagje geen vlees op het menu staat? En laten we wel wezen, een bedrijf mag een keuze als deze natuurlijk gewoon maken. Ze houden in hun assortiment rekening met het milieu, net zoals ze door het aanbieden van fairtradeproducten rekening houden met boeren in arme landen. Ook dat wordt je ‘opgedrongen’ als consument. Als het je niet bevalt dan drink je (bijvoorbeeld) je koffie elders, of neem je zelf een thermoskan mee.
Radioactieve peren
Tegenstanders van de vleesloze maandag draaien het graag om, en stellen ‘dat vegetariërs ontzettend boos zouden worden wanneer hun keuzemogelijkheden zouden worden ingeperkt’. Wellicht is dat het geval, maar het is natuurlijk appels met radioactieve peren vergelijken. Het inperken van de ongezondere en milieu- en dieronvriendelijkere opties, is wat mij betreft niet te vergelijken met het inperken van de opties die juist gezonder zijn en beter zijn voor dier en milieu.
Ter afsluiting, een paar woorden gericht aan het Facilitair Bedrijf, dat verantwoordelijk is voor de actie. Hulde voor de voorbeeldfunctie die jullie vervullen, ik hoop dat de hoeveelheid gedoe jullie niet overvalt. Dikke plus voor de aandacht die jullie geven aan zaken als fairtrade en milieu! Als jullie vervolg willen geven aan deze actie, misschien een tip: gooi het niet op één vaste dag waar je geen vlees aanbiedt, maar biedt het gewoon minder vaak aan. Dat er op sommige dagen twee vegetarische maaltijden zijn, en één met vlees of vis, of dat er twee soepen staan die allebei vegetarisch zijn. Of experimenteer eens met (duurder) biologisch vlees als enige vleesoptie. Gewoon, alsof dat normaal is. Wat het eigenlijk ook is, of ten minste zou moeten zijn.
János Betkó is oud-student van de Radboud Universiteit en was een groot aantal jaren regelmatig te vinden in de kantine. Dit opiniestuk verscheen eerder op vrij-zinnig.nl.
Hwb schreef op 11 mei 2015 om 15:07
Jammer dat János niet echt ingaat op hét argument van de tegenstanders (en zeker Wissenburg), namelijk dat sprake is van betutteling, die geen pas geeft aan een universitaire instelling. Deze beslissing van de URD is ontegenzeggelijk paternalistisch, zoals ook blijkt uit de argumentatie van János. De vraag is of dat (in dit geval) erg is en mensen zullen die vraag anders beantwoorden. Zelf wordt ik op dit punt ‘verscheurd’ tussen mijn liberale aard en duurzame overtuingingen. Het is echter te simpel om mensen die zich tegen dit paternalisme verzetten simpel weg te zetten. Ze hebben niet alleen het gevoel dat hen iets wordt afgepakt, er wordt hen ook iets afgepakt. Namelijk de mogelijkheid om op maandag vlees te eten in de Refter. Die keuze is er niet meer, de keuze vrijheid is dus ingeperkt.
Herman schreef op 11 mei 2015 om 15:17
Aan de andere kant wordt mensen die veganistisch willen eten nu juist een optie geboden die eerst niet geboden werd. Is het niet even goed een inperking van de vrijheid dat er voor hen in eerste instantie geen keuze was (en dat die er de rest van de week nog niet zal zijn)? Wat betreft keuzevrijheid is het dus de vrijheid van de een tegen die van de ander afwegen.
Carlo schreef op 11 mei 2015 om 18:00
Beste Herman, het één hoeft het ander toch niet uit te sluiten, het is toch best mogelijk om naast een veganistisch maaltijd, een vlees maaltijd en een gezonde maaltijd te hebben!? Desnoods komt er nog een maaltijd bij op het menu, op veel Universiteiten in Europa is het vrij normaal dat een keuze gemaakt kan worden uit meer dan 4 gerechten, waaronder dan ook een halal menu te vinden is.
Daarbij geeft de heer Betko geen cijfers bij zijn wilde aannames die geboren lijken uit het eigen morele universum van de orthodoxe veganist en zijn selectieve geheugen(kom ik op terug)! Het is een dappere poging van de heer Betko om de vleesconsumptie te koppelen aan een gevaar voor het milieu en de volksgezondheid, maar Betko is het waarschijnlijk ontgaan dat er al meer dan 15 jaar prima vlees(antibiotica- en stressvrij) geproduceerd wordt in de dierhouderij, waar de wettelijke voorschriften en checks zeer streng zijn.
De mensheid heeft meer ziektes gekregen van dieren door er seks mee te hebben en contact te zoeken met dieren in het wild.(mag ik u Zwaarden, Paarden en ziektekiemen van Jared diamond aanbevelen?)
Ook waarneer er wel antibiotica wordt gebruikt is dit aan zeer strenge regels en controles gebonden.
‘’Vlees, vis, eieren en melk worden steekproefsgewijs gecontroleerd op de maximaal toegelaten hoeveelheid resten van antibiotica. In Nederland wordt dit zogenoemde Nationaal Plan Residuen door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) uitgevoerd. In Nederland komen nauwelijks overschrijdingen voor.’’ Aldus de VWA
Ook laat de heer een stukje historische onkunde blijken, uiteraard is de welvaart toegenomen na het grote dieptepunt van 1945, vreemd he? Laten we iets verder teruggaan, gewoon het begin van de vleesconsumptie, de steentijd, vlees is de motor die ons grote brein en daarmee het succes van de moderne homo sapiens mogelijk heeft gemaakt. En niet alleen omdat het eten ervan leidde tot een groter brein: ook de jacht op het vlees speelt een grote rol. Steven Pinker, een vooraanstaand Amerikaans evolutiepsycholoog, beargumenteert in zijn boek ‘How the mind works’ bijvoorbeeld dat jagen de drijvende kracht is geweest achter de evolutie van de menselijke geest.
Historisch bent ook u dus te danken aan de consumptie van vlees!
János Betkó schreef op 13 mei 2015 om 11:46
Dag Carlo, u heeft het over wilde aannames die ik zou doen, en dat is je goed recht, maar even voor de feitelijkheid: dhr. Betkó is geen veganist, zelfs geen vegetarier, en je weet helemaal niets van zijn ‘morele universum. Over wilde aannames gesproken.
Ik heb de tijd niet om op het hele verhaal hierboven in te gaan, maar dat veruit het grootste deel van het vlees NIET stressvrij en antibioticavrij geproduceerd wordt is een feit, doen alsof dat kleine gedeelte dat fatsoenlijk geproduceerd wordt de norm is, is misleiding. Het merendeel van het vlees in de refter is bij mijn weten nog steeds niet bio, en valt daar dus zeker niet onder. Dat het allemaal wel meevalt met de antibiotica, ach, het is maar welke oogkleppen je op wil zetten. Zie bijvoorbeeld http://www.volkskrant.nl/economie/antibiotica-in-veehouderij-neemt-explosief-toe~a3942208/ of http://www.bbc.com/news/health-27204988 (ik vind de wereldgezondheidsorganisatie best een betrouwbare bron in deze.
Wat betreft het historische verhaal, fraai hoe je van 1945 even een ‘stukje’ overslaat tot aan de steentijd. Doet natuurlijk niets af aan mijn argument dat vlees eten historisch zelden de norm was. Als ik me Jared Diamond overigens goed herinner, waar je zelf naar verwijst, was de aanwezigheid van peulvruchten met veel eiwitten minstens zo bepalend was als de aanwezigheid met vlees.
Billy schreef op 11 mei 2015 om 18:24
Door voor een veganistische levenstijl te kiezen beperk je vooral jezelf in je vrijheid Herman. Het is erg makkelijk om veganist te worden en vervolgens te zeggen dat de Refter jou in je keuzevrijheid beperkt. Hoe zit het dan met mijn keuzevrijheid in de Refter als iemand die alleen maar kaviaar eet? Dat is overigens ook de reden dat ik vind dat de Refter terughoudend moet zijn met het voorzien van allerlei groepen in hun wensen; straks is het einde zoek. Daarnaast: je schetst nu een soort zero-sumgame situatie die er niet hoeft te zijn. Het FB gaat mij niet wijsmaken dat er geen manieren zijn om veganisten/vegetariërs tegemoet te komen die niet ten koste gaan van mensen die op maandag vlees willen eten. Geen reden dus om vleeseters in hun keuzevrijheid te beperken.
Peter schreef op 11 mei 2015 om 16:37
Als men met paternalisme bedoeld dat het ons alleen mogelijk wordt gemaakt om te kiezen uit relatief verantwoorde keuzes en bij liberalisme dat men ook kan kiezen uit niet-verantwoorde keuzes waar je vooral alleen individueel profijt van hebt (lekker stukje vlees), dan is paternalisme in dit geval geen betutteling, maar eerder een noodzaak.
We kijken immers (bijna) altijd eerst naar wat goed is voor onszelf i.p.v. wat goed is voor iedereen, terwijl dat laatste op de eerste plaats hoort te staan. Er wordt nu iets ‘afgepakt’ wat eigenlijk niet aangeboden had moeten worden, of iig in beperkte mate.
Hwb schreef op 11 mei 2015 om 19:41
Je geeft met je gehele reactie inderdaad perfect weer wat paternalisme is. Vooral de tweede alinea is in dat opzicht ijzersterk.
Bas schreef op 11 mei 2015 om 16:50
Je zegt het inderdaad goed: in de refter (en andere campushoreca). Ik denk dat het met die beperking in de keuzevrijheid dus wel mee gaat vallen, aangezien dit geen landelijke maatregel is en wanneer je een stukje vlees wil bij genoeg andere bedrijven rond de universiteit terecht kan. Verder denk ik dat het afwachten van de pilot en het daarna evalueren van de resultaten de beste weg is om te gaan in plaats van ons massaal te manifesteren om een gemiste kroket op maandag.