T-shirts die tijdens het sporten de geur van een deodorant, parfum of aftershave behouden. Dat is een ontdekking van twee scheikundigen die verbonden zijn aan een spin-off van de Radboud Universiteit. Inmiddels verkopen ze de shirts in hun eigen webshop. ‘Overdag doen we onderzoek, ’s avonds versturen we postpakketjes.’

Een jaar geleden deden David Asrian en Dennis Vriezema onderzoek naar de manier om wasmiddel langer te laten werken. De twee scheikundigen werken voor AV Chemistry, een spin-off van de Radboud Universiteit. ‘In wasmiddel zitten enzymen die na een tijdje minder actief worden, waardoor de geur afneemt. Wij ontdekten een manier om die geur langer vast te houden’, vertelt Dennis Vriezema in een witte jas in zijn lab in Mercator III.

De klant van AV Chemistry, een extern bedrijf, had vooral interesse in die enzymen. De scheikundigen daarentegen besloten zich in de avonduren verder in geur te verdiepen. ‘David en ik zijn fanatieke sporters, zo ontstond het idee om deze techniek op sportkledij uit te proberen’, zegt Vriezema. ‘Sporters zweten veel, waardoor ze last hebben van een specifieke geur. Wij wilden kledij ontwikkelen waarin dat probleem niet speelt.’

Vinaigrette

Dat doen de scheikundigen met zogeheten microcapsules: deeltjes die zo klein zijn dat je ze alleen onder de microscoop kunt zien. ‘Vergelijk het met bolletjes waarin je iets kunt opslaan’, zegt Vriezema. ‘Het type microcapsule dat wij hebben ontwikkeld is heel goed in het vasthouden van geur.’

‘We sluiten de geur op in een microcapsule’

De microcapsules ontwikkelen doen Vriezema en Asrian zelf. Vriezema vergelijkt de techniek met het maken van een vinaigrette. ‘Je kunt een olieachtig materiaal met een waterachtig materiaal proberen te mengen, maar dat zal nooit helemaal lukken’, zegt hij. ‘Maar als je heel snel draait, dan vormt de olie kleine druppeltjes in het water. Met olie en kunststof kan je hetzelfde doen. Als de olie in druppeltjes verandert, wordt de kunststof hard.  Zo houd je een jasje over waar olie in zit. Als er een bepaalde geur in die olie zit, dan blijft die langer behouden. Zo kan je geur opsluiten in een microcapsule.’

Drukkerij

De volgende stap is om de microcapsules in de T-shirts te krijgen. ‘De capsules zien eruit als poedersuiker. Die mengen we door de inkt van de afdruk die we op het textiel van het T-shirt achterlaten.’

Dat bleek gemakkelijker gezegd dan gedaan. In eerste instantie probeerden de scheikundigen het zelf, met een zeefdrukkerijsetje dat ze online kochten. ‘Maar wij beheersen de techniek toch niet zo goed’, zegt Vriezema. Daarom gingen ze naar de Nijmeegse zeefdrukkerij Groenewas. ‘We hebben een paar proefjes gedaan om te kijken of zij de microcapsules op textiel konden verankeren. Dat lukte en de T-shirts zien er ook beter uit (lacht).’

Hugo Boss

De twee scheikundigen hebben inmiddels een eigen collectie gelanceerd onder de naam Capsport. T-shirts kosten 35 euro in de webshop. Bij aankoop hebben de afdrukken op de shirts een sterke wasmiddelgeur, die pas na enkele weken verdwijnt. Vervolgens kan je zelf een eigen geur op de shirts aanbrengen. ‘Als je Chanel 5 of Hugo Boss lekker vindt ruiken, dan kan je die geur daarna op de afdruk spuiten’, zegt Vriezema. ‘Eén spray is genoeg, je hoeft niet je halve parfumfles te gebruiken.’

De microcapsules zitten momenteel nog in de inkt, op de afdruk van het shirt. De geur van de afdruk is volgens de wetenschappers sterker dan de zweetgeur, die nog wel steeds in het shirt dringt. Op termijn willen de scheikundigen daarom ook geur in de vezel van het T-shirt krijgen. ‘Als je de microcapsules in de vezel zelf krijgt, dan maakt het niet uit waar je spuit. Het mooiste zou zijn dat je gewoon in de buurt van de oksel spuit en dat de geur daar blijft.’

Vriezema en Asrian willen zelfs nog een stap verder gaan. ‘Wanneer je zweet, maken de bacteriën in de oksel stofjes aan die vervelend ruiken. In de toekomst willen we graag bacteriedodende stoffen opsluiten in de oksels van T-shirts. Dan maskeer je niet alleen een geur, maar zorg je ervoor dat er niet eens een kwalijke geur ontstaat. Zo blijft je T-shirt lekker fris ruiken tijdens het sporten.’

Spuitbusjes

De microcapsules kunnen volgens de ontwikkelaars ook buiten de sport gebruikt worden. ‘Met deze techniek hoeven backpackers minder kleding mee te nemen op reis en wellicht kan je ook op de werkvloer mensen een plezier doen met kleding met een lekkere geur. Patiënten in het ziekenhuis die een kalmerende geur in hun pyjama of in de lakens hebben, voelen zich misschien prettiger. Je moet wel zeker zijn dat de geur die je gebruikt geen allergische reactie kan veroorzaken – in databanken kan je opzoeken of de geur die je wilt gebruiken veilig is. Of neem mijn jongste zoon, die erg gevoelig is voor muggenbeten. In een pyjama met anti-muggengeur, wordt hij misschien minder of niet geprikt.’

‘Je mag thuis geen duizenden flesjes eau de toilette opslaan’

Of de heren naast shirts ook spuitbusjes op de markt willen brengen? ‘Dat zijn we nog aan het uitzoeken’, zegt Vriezema. ‘We hebben inmiddels een partij gevonden die die stoffen zou kunnen leveren. Maar in parfum en eau de toilette zit alcohol, daar mag je thuis geen duizenden flesjes van opslaan wegens brandgevaar. Hoe we dat in de praktijk moeten brengen met verpakken, labelen en opsturen, weten we nog niet.’

Ondernemende wetenschappers

De onderzoekers zijn op deze manier een beetje ondernemer geworden. ‘We hebben een apart bedrijfje opgericht om de kleding te verkopen. Overdag doen we ons gewone werk, in de avonduren verwerken we orders van klanten. We pakken T-shirts in en brengen ze naar het postkantoor. Als je ondernemer bent moet je dat allemaal zelf doen.’

De zaken lopen vlot, vertelt Vriezema, al houdt hij de exacte verkoopcijfers liever voor zich. Toch denkt hij er niet aan om te stoppen als onderzoeker. ‘Ik vind onderzoek doen het leukste wat er is, omdat je iedere dag gedwongen wordt om over nieuwe problemen na te denken. Ik ben niet gepromoveerd in de scheikunde om kleding te verkopen.’

De ondernemende wetenschappers hebben inmiddels al enkele samenwerkingsverbanden lopen. Samen met het Donders Instituut willen ze onderzoeken of de shirts prestatiebevorderend kunnen werken – dat je beter presteert als je frisser ruikt. Op de Zevenheuvelenloop liepen alle leden van Vriezema’s hardloopclub immers een persoonlijk record met de shirts van Capsport. ‘De vraag is of dat een placebo-effect is, of dat we dat echt kunnen aantonen’, zegt Vriezema. ‘Daarnaast willen we onderzoeken of patiënten met een kalmerende geur rustiger de operatiekamer ingaan.’

Patent

Vriezema en Asrian denken dat ze een gat in de markt hebben gevonden. Tot hun eigen verbazing hebben ze nog geen andere producenten ontdekt die hetzelfde doen. Elders in de wereld worden wel testen gedaan met de wol van het merinoschaap, omdat die geen geur opneemt. ‘Maar dat is vrij duur materiaal en veel te warm om in te sporten in de zomer’, zegt Vriezema.

‘We houden de manier waarop we capsules maken liever geheim’

Moeten de onderzoekers dan geen patent aanvragen op hun geurhoudende T-shirts? Vriezema en Asrian hebben er al over nagedacht, maar denken niet dat ze het zover zullen laten komen. ‘Een patent aanvragen kost geld en daarin moeten we exact beschrijven hoe we de microcapsules maken’, zegt Vriezema. ‘Als iemand het patent verbreekt, moet je dat bedrijf kunnen aanklagen. Grote partijen als Nike en Adidas zullen dat niet gauw doen vanwege imagoschade, maar wat als een grote fabrikant in China onze techniek overneemt? Het is heel duur om daar tien juristen op af te sturen. Daarom houden we de manier waarop we capsules maken liever geheim.’

En wat als een grote kledingfabrikant interesse heeft om de techniek achter de microcapsules over te kopen? ‘Wij staan open voor een gesprek’, aldus Vriezema.