Waarom zou je als jongere nog een boek lezen als je ook kan gamen of scrollen op social media? Uit een onderzoek van Radboudsociologen Margriet van Hek en Gerbert Kraaykamp blijkt dat ouders en scholen een belangrijke rol kunnen spelen om jongens weer enthousiast te maken om meer te gaan lezen.

De leesvaardigheid van jongeren holt al jaren achteruit – en het zijn met name jongens die liever andere dingen doen dan boeken lezen. Dat blijkt uit onderzoek van sociologen Margriet van Hek en Gerbert Kraaykamp naar de leesmotivatie van jongens en meisjes. ‘Jongens antwoorden veel vaker dat ze lezen een verspilling van hun tijd vinden,’ zegt Van Hek.

De leeftijdsgroep waar het Radboudonderzoek op focuste zijn jongeren van rond de 15, maar volgens Van Hek wil dat nog niet zeggen dat het tekort aan interesse voor lezen geen gevolgen kan hebben op latere leeftijd. ‘We zien in ons onderzoek dat leessocialisatie, het stimuleren van lezen in de opvoeding, tijdens de jonge jaren grote invloed heeft op de leesmotivatie tijdens de pubertijd. Daarbij weten we uit eerder onderzoek dat dit weer veel invloed heeft op leesvaardigheid.’

Heersende sociale norm

Het gaat al langere tijd niet goed met de leesvaardigheid. Zo concludeerde het Expertisecentrum Nederlands dit voorjaar nog dat de leesvaardigheid van Nederlandse kinderen harder omlaag is gegaan in de afgelopen jaren dan in andere westerse landen.

Van Hek en haar collega maakten voor het onderzoek gebruik van cijfers uit het Program for International Student Assessment (PISA), een vergelijkend onderzoek tussen ruim 50 landen. Ze analyseerden data van PISA over ruim 28.000 leerlingen op bijna 1.600 scholen in Europa en keken vooral naar de motivatie die jongeren van rond de 15 jaar hebben om te lezen.

‘Het zou voor jongens ook cool moeten zijn om te lezen’

Een mogelijke verklaring voor de conclusie dat meisjes gemotiveerder zijn om te lezen dan jongens, is volgens Van Hek de heersende sociale norm. Lezen wordt nog vaak als meisjesactiviteit gezien, vertelt de onderzoeker: ‘Het is binnenshuis, het is rustig, er zit geen competitie-element in.’ Volgens de socioloog zou het helpen als lezen wordt gezien als een activiteit voor meisjes én jongens en als ouders hun zoons evenveel stimuleren om te lezen als hun dochters. ‘Het zou voor jongens ook cool moeten zijn om te lezen.’

Laaggeletterd

Met dit onderzoek willen de sociologen benadrukken welke belangrijke rol het onderwijs speelt in het bijbrengen van leesvaardigheden, vooral bij jongens die thuis weinig in aanraking komen met boeken. ‘Jongens die daar thuis heel weinig in gestimuleerd worden krijg je daarmee te pakken. Dat is wel echt een groep die het risico loopt om laaggeletterd te worden en om vroegtijdig het onderwijs te verlaten.’ 

Hoe kunnen docenten het lezen dan het beste stimuleren? Door een bruggetje te slaan naar dingen die de scholieren bezighouden, aldus de onderzoekers. ‘De leefwereld van de leerling linken aan boeken en lezen, blijkt vooral bij jongens heel goed te werken. Voor een leraar is het denk ik belangrijk te weten dat je die groep in de klas echt wel kunt bereiken op die manier.’