Het hart van geografiedocent Henk Donkers lag nooit bij het onderzoek. Liever gaf hij onderwijs, of schreef hij artikelen voor de krant. Maandag neemt hij afscheid met een symposium over publicatiecultuur op universiteiten.

Toen Henk Donkers in 1979 begon met werken voor de Katholieke Universiteit Nijmegen, stond de Thomas van Aquinostraat er nog niet. Tijdens dit interview, een dag voor zijn 66ste verjaardag – het moment dat zijn pensioen inluidt –, zijn de sloopwerkzaamheden van het roemruchte straatje in volle gang. Sommige wanden zijn al weggeslagen: voorbijgangers kijken zo het gebouw binnen.

De docent bij Geografie, planologie en milieu loopt al mee sinds de jaren zeventig – hij werkte voor vier verschillende faculteiten. Het contrast tussen de universiteit van toen en nu is enorm. En niet alleen fysiek. ‘Tegenwoordig worden wetenschappers afgerekend op het aantal publicaties in gerenommeerde tijdschriften. Toen ik net begon als medewerker hoefden onderzoekers helemaal niet te schrijven. Promoveren? Daarvoor was geen enkele stimulans.’

Publicatieparadox

Vandaag neemt hij afscheid van de universiteit met een klein symposium, in een buurtcafé in Brakkenstein. Donkers gaat het daar, met collega’s, hebben over een fenomeen waar hij altijd weerstand tegen heeft gehad: de publicatieparadox. ‘Wat geldt als publicatie, wordt niet gelezen. Wat wel gelezen wordt, geldt niet als publicatie.’

Oftewel: onderzoekers die schrijven voor een populair wetenschappelijk tijdschrift of krant, vinden een groot publiek. Wie voor de gerenommeerde journals kiest als podium, wordt soms helemaal niet gelezen. Toch kiezen wetenschappers vaak voor dat laatste, want daarmee kunnen ze weer een streepje zetten achter hun aantal publicaties.

‘Omdat ik nooit promoveerde, zijn anderen mij voorbijgestreefd’

Donkers bedankte altijd voor de publish-or-perish-cultuur. Elke dag stapte hij in Arnhem op zijn racefiets en stak Rijn en Waal over om studenten de beginselen van de wetenschap bij te brengen. De universiteit installeerde zelfs, speciaal voor Donkers, een douche in de kelder van TvA 3.

Naast het onderwijs was hij, voornamelijk in eigen tijd, druk met het overbrengen van de wetenschap naar het grote publiek. Hij schreef als freelance wetenschapsjournalist voor krant en tijdschriften, werkte mee aan allerlei atlassen en schreef publieksboeken. ‘Ik vond dat echt kicken, als ik de openingspagina van het wetenschapskatern van NRC haalde.’

Rangen van de academie

Hoewel de monden van veel academici overlopen van het ‘verschrikkelijke woord’ valorisatie, brengt Donkers die term al decennia in de praktijk. Het aantal wetenschappelijke publicaties dat hij schreef is echter op een hand te tellen. Ook promoveerde hij niet. Met als resultaat dat hij nooit steeg in de rangen van de academie.

‘Net als veel migranten zit ik een beetje tussen twee culturen’

Het heeft zijn carrière nooit echt in de weg gezeten, denkt hij. ‘Op het gebied van watermanagement sta ik wel bekend als een expert. Maar omdat ik er nooit op promoveerde, zijn anderen mij voorbijgestreefd. Dat is jammer, maar als ik wél een proefschrift was gaan schrijven, had ik mij moeten toeleggen op dat onderwerp. Terwijl ik een generalist ben.’

Koeien en varkens

Tijdens het afscheidssymposium op maandag houdt ook Denker des Vaderlands René ten Bos een praatje. ‘René heeft een beetje dezelfde achtergrond als ik’, vertelt Donkers. ‘Hij komt uit een Twents arbeidersgezin. Ik ben opgegroeid tussen de koeien en de varkens – mijn ouders hadden een boerderij in de Peel.’

Intellectueel gezien is Donkers van ver moeten komen: ‘Bij ons thuis vond je geen boeken. Niet één.’ Als oudste van zes broers was hij de enige die ging studeren. De rest werd elektricien, of metselaar. ‘Net als veel migranten zit ik een beetje tussen twee culturen. Met mijn broers heb ik het nooit over de universiteit – ze hebben geen idee wat ik doe.’ Toen in 1994 zijn boek De witte olie uitkwam, over water en vrede in het Midden-Oosten, overhandigde hij een exemplaar aan zijn ouders. ‘Mijn vader pakte het aan, maar keek er niet eens in.’

Die waardering kreeg hij van collega’s – die vaak druk waren met hun eigen onderzoek – ook niet altijd. Maar Donkers werd twee jaar geleden, tijdens de nieuwjaarsreceptie van de managementfaculteit, opeens verrast met een oeuvreprijs; voor zijn bijdrage aan het onderwijs en de wetenschapscommunicatie. ‘Toen kreeg ik echt even kippenvel.’