Onderzoekers bieden excuses aan na ophef over ‘walgelijke en onethische’ vacature
-
Elinor Ostromgebouw. Foto: Dick van Aalst.
Een vacature voor Nijmeegs onderzoek naar armoede heeft voor flink wat commotie gezorgd. Critici noemden de tekst stigmatiserend en aanmatigend. Onderzoekers Jana Vyrastekova en Jianying Qiu bieden hun excuses aan en spreken van een misverstand.
Het onderzoeksproject ‘Poor’s poor decisions and cognitive depletion’ kent een valse start nadat een vacaturetekst voor een postdoc bij veel mensen in het verkeerde keelgat schoot. Wetenschappers uitten eind vorige week op Twitter felle kritiek op de formulering en de onderzoeksopzet van de vacature. Thema van de studie is de vraag waarom armen vaak arm blijven.
Vooral een tekstdeel dat beschreef waarom armen vastzitten in armoede raakte een gevoelige snaar. Volgens de vacature kent de literatuur die dit vanuit individueel perspectief bekijkt twee manieren om dit uit te leggen: armen hebben ‘negatieve karaktereigenschappen, zoals beperkte capaciteiten of weinig motivatie’. Daarnaast kan de ‘cognitieve bandbreedte’ door armoede beperkt worden wat armen ‘weerhoudt van het maken van goede beslissingen’.
Aanjager van de kritiek was de Leidse politicoloog Natascha van der Zwan die een link van de vacature op Twitter zette. ‘Walgelijk en onethisch. Ik kan niet geloven dat dit er staat’, schreef ze erbij. Al snel kreeg ze bijval van andere onderzoekers van universiteiten in Amsterdam, Groningen, Maastricht en ook Nijmegen.
Terzijde
Kern van de kritiek is dat de schuld voor armoede volgens de vacaturetekst exclusief bij de personen zelf lijkt te liggen. ‘Het onderzoek reduceert armoedeproblematiek tot de negatieve eigenschappen van personen in armoede, vertelt Van der Zwan. ‘Dan mis je de structurele patronen waarom personen in armoede blijven zitten. Het lijkt wel of ze de hele verzameling literatuur daarover terzijde schuiven.’
De vacaturetekst doet Van der Zwan afvragen of de ethische standaarden van het onderzoek wel gewaarborgd zijn. ‘Je moet bedenken dat je hier te maken hebt met een kwetsbare groep. Het onderzoek richt zich zo duidelijk op de poor, dat deelnemers alleen al door aan het onderzoek mee te doen worden gestigmatiseerd.’
Offline
De vacature is na alle commotie vrijdag offline gehaald. ‘Ik bied iedereen die door de formulering gekwetst is mijn excuses aan, ook namens mijn collega Jianying Qiu’, zegt hoofdonderzoeker Jana Vyrastekova. ‘Het is een goede les voor mij om nog meer te letten op de woorden die ik gebruik.’
Volgens Vyrastekova is er sprake van een misverstand over de onderzoeksopzet. ‘Wij richten ons in dit onderzoek op de vraag hoe armoede beslissingen beïnvloedt, maar dat wil niet zeggen dat we structurele factoren niet belangrijk vinden.’ Ze benadrukt dat het onderzoek, waarvan het veldwerk plaats zal vinden in China, aan de hoogste standaarden voldoet.
Wat meespeelt bij de ophef is dat armoede vanuit verschillende disciplines bestudeerd wordt, denkt Vyrastekova. ‘Ik analyseer armoede vanuit het perspectief en met de termen van gedragswetenschappen. Door wetenschappers in andere vakgebieden is de vacature anders opgevat dan wij het bedoelden. Dat had ik moeten voorkomen.’ De onderzoeker betreurt de ophef. ‘We willen allemaal hetzelfde: begrijpen hoe we armoede kunnen verminderen. Dat is mijn persoonlijke ideaal en vast ook van mijn critici.’
De positie van postdoc is nog niet ingevuld. Een nieuwe vacaturetekst komt binnenkort online.
Ruud Abma schreef op 24 september 2020 om 12:06
Het gaat hier niet in de eerste plaats om een moreel probleem, maar vooral om de vraag of de vraagstelling in wetenschappelijk opzicht deugt. Aan armoede kleven zo veel facetten dat het bepaald armoedig is om het in te engen tot een psychologisch probleem. De critici zouden trouwens beter niet kunnen spreken van een ‘kwetsbare groep’. Dat klinkt heel menslievend, maar is in wezen verregaand stigmatiserend.
Ja ach ja schreef op 25 september 2020 om 10:11
Jeetje, wat een gezeur. Wat is er mis mee om armoede vanuit dit perspectief te onderzoeken? Het is heus niet zo dat andere perspectieven daarmee worden bestempeld tot niet-bestaand of onwetenschappelijk. Makkelijke ophef, dit, en ik vind het eerlijk gezegd jammer dat er onmiddellijk gebukt wordt. Wetenschap moet zich niet laten inperken tot het kader van enggeestige moralisten.
Pieter schreef op 25 september 2020 om 16:22
Poeh. Erg jammer dat de Wetenschap niet langer vrij is problemstellingen te formuleren zoals ze het zelf willen onderzoeken.
Colin Raadhuis schreef op 30 september 2020 om 10:22
Wetenschappers zijn vrij om probleemstellingen te formuleren, ze moeten alleen niet schrikken als andere mensen daar kritiek op hebben en feedback op formuleren.
Of vind jij dat dit niet mag, Pieter? Moeten we naar een dictatuur waar alle kritiek verboden is?
Pieter schreef op 30 september 2020 om 18:07
@Colin Raadhuis
Ligt er aan wat je bedoelt met “mag”. Ik zou het in ieder geval niet illegaal willen maken als je daarop doelt. Maar nee ik vind niet dat op twitter door leken gediscussieerd hoort te worden over een wetenschappelijke vraagstelling. Dat onderzoekers dan ook nog buigen voor dat soort flauwekul laat zien hoe belachelijk de nederlandse cultuur aan het worden is.
Colin Raadhuis schreef op 1 oktober 2020 om 15:51
@Pieter
De ‘nederlandse cultuur’ is ‘belachelijk’? Een beetje mondigheid, discussie en tegengas en een héle nationale cultuur is meteen geestesziek? Poeh poeh, nou nou.
Maar even alle grote, cultuurpessimistische claims terzijde: de discussie werd aangezwengeld door een politicoloog, een sociale wetenschapper, maar volgens jou dus een ‘leek’? Waaraan moet iemand volgens jou voldoen voordat diegene kritiek mag uiten: een driedubbele promotie en een professoraat in précies hetzelfde veld?
Pieter schreef op 1 oktober 2020 om 19:35
@Colin Raadhuis
Ik heb niet het gevoel alsof dit een serieuze discussie is voor jou. Je legt mij conclusies toe die ik niet heb geschreven.
Ik heb niet gezegd dat de Nederlandse cultuur belachelijk aan het worden is omdat mensen mondig zijn. Nee het is belachelijk omdat onderzoekers die een echt probleem proberen te onderzoeken buigen voor het populistische toilet genaamd twitter.
Ik verwacht inderdaad dat zulke kritiek vanuit hetzelfde vakgebied hoort te komen. Een chemicus heeft ook geen serieuze inbreng in een wiskunde onderzoeksvraag. Ook al zit dat allebij in het bèta vakgebied.
Colin Raadhuis schreef op 3 oktober 2020 om 09:16
@Pieter
Ik zou me maar eens verdiepen in de interdisciplinaire wetenschapspraktijk zoals die nu eenmaal is. Het is heel normaal en vruchtbaar dat academici uit verschillende velden met elkaar het debat aangaan over hetzelfde onderwerp – in dit geval ‘armoede’. (Want ja: ook politicologen hebben hier verstand van. Hierin verschillen de sociale wetenschappen nogal van die van de beta.) Het is ook heel gebruikelijk dat bij dit debat naar elkaar geluisterd wordt en dat wetenschappers hun positie aanpassen als ze het eens zijn met de kritiek. Zonder discussie geen wetenschap.
Oké, ik ben het met je eens dat Twitter niet de plek bij uitstek is om discussies over wetenschappelijke vraagstellingen te voeren. Maar, Pieter, daar was helemaal geen sprake van: de kritiek ging niet over de vraagstelling, maar over een bijzonder stigmatiserende vacaturetekst. De onderzoeker in kwestie, Vyrastekova, kan gewoon nog onderzoeken wat ze wil. Sterker nog: ze heeft er zelfs een flinke onderzoeksbeurs voor gekregen.
Dus als jij zegt dat de Nederlandse cultuur ‘belachelijk’ is geworden omdat onderzoekers niet meer de vragen zouden kunnen stellen die ze willen stellen, dan is dat niet alleen onwaar maar ook nog eens ophitsend.
Colin Raadhuis schreef op 30 september 2020 om 10:27
Enggeestige moralisten? Mensen die kritiek hebben en gebruik maken van de vrijheid van meningsuiting zijn meteen enggeestige moralisten? Jij wil liever naar een samenleving waar iedereen zijn mond houdt en kritiek voor zich houdt?
Ik vraag me af wie er nu echt enggeestig is…