Sinds kort liggen er vier miniatuurdijken op de campus. Onderzoekers van het project Future Dikes gebruiken de proefopstelling om te onderzoeken welke planten een dijk het best beschermen tegen erosie.

Eric Visser buigt zich voorover en tuurt naar de pas ingezaaide grond. Het is eigenlijk nog veel te vroeg om de eerste zaailingen boven de aarde te zien uitpiepen, maar de universitair hoofddocent Plantenecologie kan het niet laten. Eerder deze maand strooide hij samen met zijn collega’s zaden over vier proefdijken die tussen de kassen bij de bètafaculteit en de spoorbaan liggen. Doel is te onderzoeken welke planten het meeste bijdragen aan de erosiebestendigheid van een dijk.

Beplanting maakt een dijk sterker, legt Visser uit. ‘Plantenwortels houden de bovenste lagen grond bij elkaar en zorgen ervoor dat de boel niet naar beneden spoelt als het regent. En dat de dijk niet instort bij een overstroming.’ Een belangrijk project, want door klimaatverandering en de stijgende zeespiegel moeten veel dijken verbeterd worden.

Wortelscanner

Visser en zijn collega’s testen het effect van een bonte verzameling planten, van wilde peen tot klaver. Twaalf verschillende kruiden en zes soorten grassen hebben ze gezaaid, in tien verschillende mengsels. Geen klein karwei. ‘We willen de mengsels meer dan eens testen, dus in totaal moesten we tachtig stukjes dijk inzaaien. De promovendus die deze experimenten doet, Steven Huls, heeft uiteindelijk hulptroepen ingeroepen om het op tijd af te krijgen. Zelfs zijn moeder is komen helpen.’

Maar de timing was goed, zegt Visser. ‘Beter weer om te kunnen zaaien hadden we in deze tijd niet kunnen hebben. Het blijft nog een poosje warm, dus over een paar dagen zullen we de eerste kiemen al boven de grond zien komen.’

Nu is het wachten op de wortels van de planten, die de onderzoekers van binnenuit willen bestuderen. ‘We hebben in twee dijken doorzichtige buizen aangelegd waar de wortels langs kunnen gaan groeien. Met een scanner houden we de groei bij.’ Verschillende soorten wortels op verschillende dieptes zorgen voor een goede erosiebestendigheid, is de hypothese.

Grasmatten

De proefdijken op de campus blijven tenminste vier jaar liggen – dat is de tijd die de planten op een dijk nodig hebben om tot volle wasdom te komen. Onderzoekers zullen die jaren onder andere gebruiken om het effect van droogte te onderzoeken. ‘De zomers van 2018 en 2019 waren zo droog dat bovengronds alles afstierf. De dijken waren helemaal bruin. Wij willen weten wat het ondergrondse effect is.’

‘Op de dijken rond de Waal vind je zo tien bijensoorten die heel schaars zijn’

De proefdijken die wel voldoende water krijgen, zullen er over een tijdje een stuk fleuriger uitzien dan de gemiddelde dijk in Nederland. Eigenlijk is een gesloten grasmat de norm, legt Visser uit. ‘Kruiden groeien in pollen en kunnen gaten in die grasmatten achterlaten. Watermanagers en dijkbeheerders worden daar zenuwachtig van.’ Niet nodig, denkt de plantenecoloog. ‘We verwachten dat een diverse begroeiing minstens zo sterk is als een grasmat, zelfs al blijf je met een aantal open plekken zitten.’

Bijkomend voordeel is dat een dijk vol bloemen en kruiden allerlei insecten aantrekt. ‘Dat kun je zien rond de Waal, waar de dijken al heel divers zijn. Je vindt daar zo tien bijensoorten die heel schaars zijn in Nederland. Omdat we weten dat meer dan 70 procent van de vliegende insecten is verdwenen, is dat heel belangrijk.’

Containers met water

De miniatuurdijken op de campus zijn replica’s van de dijken rond de Waal, maar dan drie keer zo klein. ‘De helling is hetzelfde, net als de bovenlaag en de onderlaag. De grond hebben we laten overkomen van de dijkversterking bij Lent, want er was nog wat materiaal over van de oude dijken.’

‘We zetten enorme containers op de dijk en laten gigantische hoeveelheden water eroverheen stromen’

Een perfecte replica dus, maar voor alle zekerheid doet Visser ook veldwerk op de grote variant. ‘Samen met collega’s gaan we naar dijken die langs de Maas staan. Daar steken we met een guts in de bodem om een kolom klei eruit te halen. Zo kun je de wortels bestuderen. Dat doen we op dijken die rijk zijn aan soorten en op dijken met minder biodiversiteit. Vervolgens gaan we op beide plekken met graszodentrekkers aan de zoden trekken en meten hoeveel kracht er nodig is om ze uit de grond te krijgen.’

Ook de ware proef op de som – een overstroming – hoort erbij. ‘Dan zetten we enorme containers op de dijk en laten we gigantische hoeveelheden water eroverheen stromen, net zo lang tot de dijk kapotgaat.’ Een experiment waar voorzichtigheid geboden is, weet Visser. ‘Maar iedereen beseft dat het nodig is.’