Het aangekondigde onderzoek naar sociale veiligheid binnen de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen komt voor veel medewerkers uit de lucht vallen. Toch wordt intern al jaren melding gemaakt van ongewenst gedrag.

Het bericht dat hoogleraar filosofie Paul Bakker geen decaan wordt bij de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen (FFTR) leidt tot veel rumoer op de campus. Hij ziet af van de functie omdat hij ‘mogelijk onderwerp is’ van een onderzoek naar ‘sociale veiligheid en omgangsvormen’ binnen de faculteit, zo liet het college van bestuur woensdag weten.

Voor veel medewerkers komt het onderzoek als een donderslag bij heldere hemel, blijkt uit een rondgang van Vox bij de faculteit. ‘Ik vond de sfeer altijd heel prettig en de collega’s erg hartelijk, inclusief Paul Bakker’, mailt bijvoorbeeld Tam Ngo, die tot eind vorig jaar als religie-onderzoeker bij de faculteit werkte.

Geschokt

Ook Matthijs den Dulk verraste het nieuws. ‘Ik had niet het idee dat er iets speelde, of dat er dingen onder het tapijt werden geschoven’, vertelt de universitair hoofddocent, die ook in de facultaire Onderdeelcommissie van de medezeggenschap zit. ‘Iedereen is geschokt. In het gesprek met de rector in de facultaire gemeenschappelijke vergadering spraken de collega’s met veel enthousiasme over de benoeming van Bakker.’

Een paar weken geleden werd aangekondigd dat Bakker per 1 juli in zijn nieuwe functie zou aantreden. Nu is de hoogleraar Filosofie van de Middeleeuwen en de Renaissance nog directeur van debatprogramma Radboud Reflects.

Mannenbastion

Toch komt het onderzoek niet helemaal uit de lucht vallen, blijkt uit interne documenten. De FFTR is een mannenbastion waar slechts 30 procent van het wetenschappelijk personeel uit vrouwen bestaat. In een facultaire medewerkersenquête uit 2018 gaf 15,5 procent van de respondenten aan dat ze ongewenst gedrag had meegemaakt. In 5,6 procentpunt ging het om seksuele intimidatie.

De cijfers waren reden voor de Onderdeelcommissie om het faculteitsbestuur een tekst te laten aanpassen in de concept-begroting van 2020. Eerst stond er dat ‘de FFTR een veilige werkomgeving is’, nu dat ‘FFTR een open studeer- en werkomgeving [is] waar studenten en medewerkers elkaar waarderen en respecteren en een gedeelde verantwoordelijkheid voelen. Omdat inclusie en (sociale) veiligheid nooit vanzelfsprekend zijn, blijven we ons hiervoor inzetten.’

Bias-bewustzijn

De enquêteresultaten leidden tot verder onafhankelijk onderzoek. Vrouwelijke medewerkers werd in focusgroepen gevraagd naar hun sociale veiligheid. Een van de adviezen die daaruit voortkwamen was ‘bias-bewustzijn’, het je bewust zijn van mogelijke vooroordelen jegens mannen en vrouwen.

Uiteindelijk stelde de faculteit onder leiding van vice-decaan Heleen Murre-Van den Berg een actieplan op. Zo werden er bijvoorbeeld lunchbijeenkomsten georganiseerd voor vrouwen. Volgens het jaarverslag van 2019 zijn deze ‘zeer positief ontvangen’.

‘Het meester-gezel-systeem kan leiden tot situaties met sociale onveiligheid’

Of deze problemen de concrete aanleiding vormden voor het aangekondigde onderzoek, wil de huidige faculteitsdecaan Christoph Lüthy niet bevestigen. ‘Ik wil geen uitspraak doen over de details. Het persbericht van het college van bestuur explodeerde als een bom in onze handen. Deze situatie raakt iedereen op de faculteit enorm, en ook de universiteit als geheel.’

Lüthy wil wel zeggen de FFTR een kleine, hechte faculteit is, die intensief kleinschalig onderwijs geeft. De intimiteit die soms lijkt te kunnen ontstaan bij een dergelijke kleinschaligheid speelt waarschijnlijk een rol in het onderzoek. ‘We werken veel volgens het meester-gezel-systeem met individuele begeleiding. Dat kan tot situaties leiden met sociale onveiligheid.’

Heldere regels

Deels worden deze situaties veroorzaakt doordat er geen heldere regels zijn over wat wel en niet ‘mag’, vervolgt hij. ‘Wanneer ga je te ver? Veel gedragsregels zijn vooral impliciet. Het is vreemd dat de richtlijnen veel meer helder zijn als het om plagiaat gaat.’ Hij hoopt dat de onderzoekscommissie daar duidelijkheid over schept, en ook alle maatregelen in haar onderzoek meeneemt die de faculteit de afgelopen jaren nam tegen sociale onveiligheid.

Welke rol Bakker speelt in de problemen binnen de faculteit, blijft vooralsnog onduidelijk. Dat het onderzoek reden voor hem is zich terug te trekken als nieuwe decaan – zoals het bericht van het CvB stelt – kan Lüthy niet ontkrachten. OC-lid Den Dulk: ‘Je kunt je afvragen of het verstandig was om zijn naam in dit stadium al te vermelden in het persbericht. Je loopt het risico dat je karaktermoord pleegt.’

Lüthy erkent dat het noemen van Bakker een ingewikkelde kwestie is. ‘Het koppelen van een naam aan een onderzoek kun je als heel zwaar beschouwen, maar ik weet hoe de tekst tot stand is gekomen. Daar is heel zorgvuldig mee omgegaan. Kijk, het college van bestuur had net naar buiten gebracht dat Bakker decaan zou worden. Dan moest men ook berichten dat hij het toch niet wordt; zijn naam moest ergens gemeld worden. Het had mijn voorkeur gehad om over het onderzoek en het terugtreden van Bakker twee aparte meldingen te doen.’

Open wond

‘Maar laat duidelijk zijn: als dit alles drie weken geleden had gespeeld, dan was de berichtgeving anders gegaan’, zegt Lüthy. ‘Je zult mij overigens niet horen spreken over schuld. Ik stond volledig achter de benoeming van Bakker als mijn opvolger.’

De decaan hoopt dat de (externe) commissie nog in de zomer haar onderzoek afrondt. ‘We willen niet dat dit lang zo’n open wond blijft.’ Of hij zelf voorlopig als decaan aanblijft nu er geen opvolger meer is, kan Lüthy niet zeggen. ‘Daarover gaat het college van bestuur waarschijnlijk snel met ons in gesprek.’