De open accessbeweging zit zonder twijfel in de lift. Steeds meer wetenschappelijke artikelen worden voor iedereen toegankelijk. Toch valt het niet mee om de grote, logge uitgevers hierin mee te krijgen. Niet zo gek, want zij hebben nu een bijzonder lucratief verdienmodel. Vandaag de eerste in een reeks van drie artikelen over open access. #1 Wetenschappers doen het werk, uitgevers krijgen het geld De universiteit betaalt wetenschappers om onderzoek te doen. Deze onderzoekers doen hun research, vinden iets nieuws, schrijven er een artikel over en sturen het naar een tijdschrift. Dat is slechts het eerste deel van het werk. Vervolgens kijken er – afhankelijk van de titel – een aantal peer reviewers naar. Dat zijn academici uit het betreffende vakgebied die niet zelden ’s avonds op de bank deze stukken nakijken en met wat commentaar terugsturen naar de auteur. Met wat geluk krijgen deze peers met de kerst een mooie fles wijn – that’s it. Als al het werk gedaan is, hoeven de uitgevers de teksten enkel nog in een pdf-bestand (de meeste tijdschriften verschijnen alleen nog digitaal) te zetten en klaar is Kees. Oh, en ze moeten niet vergeten om de universiteiten een rekening te sturen voor het lezen van de publicaties die ze zelf geschreven of nagekeken hebben. Kassa! #2 Twee keer geld opstrijken Er zijn twee vormen van open access publicatie. Gold open access houdt in dat alles voor iedereen toegankelijk is. De variant green open access betekent dat auteurs bij publicatie bedingen dat het stuk bijvoorbeeld wordt opgenomen in de toegankelijke database van de universiteit. Niet zelden koopt de wetenschapper (met hulp van subsidieverstrekker NWO) deze publicatierechten af bij de uitgevers (kassa!). Maar dat het artikel vervolgens vrij toegankelijk wordt gemaakt, doet niets af aan het feit de universiteit nog gewoon betaalt voor een abonnement op het betreffende tijdschrift. Dubbel kassa! #3 Lucratieve pakketdeal: twintig voor de prijs van twintig Uitgevers geven zelden één titel uit. Sommigen publiceren meer dan vijftig verschillende titels op evenzoveel verschillende vakgebieden – die soms helemaal niets met elkaar te maken hebben. Van genetische biologie tot Chinese cultuur en van medicijnen tot geologie. Daar is in principe niets mis mee, maar wie interesse heeft in tijdschrift A en B krijgt de rest van het alfabet er noodgedwongen bij. Nou ja… krijgen. De universiteit mag gewoon voor het hele zwik betalen, terwijl het misschien maar twee titels nodig heeft. Kassa, kassa, kassa….! / Mark Merks & Tim van Ham Meer lezen? In de nieuwe Vox staat een achtergrondverhaal over open access publiceren.