De universiteit, de individuele onderzoeker, nagenoeg iedereen juicht het open access publiceren en het delen van de onderzoeksdata van harte toe. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Op iedere vakgebied lopen onderzoekers tegen andere problemen aan. Vox maakt een rondje langs de faculteiten. Een voor de handliggende, vaak gehoorde klacht is dat nieuwe open-access-titels vaak nog geen goede reputatie hebben. En dat het dus academische zelfmoord is om enkel in deze journals te publiceren. ‘Binnen de medische wetenschap is het nu nog te idealistisch om enkel in open accesstitels te publiceren’, zegt Paul Smits, decaan en lid van de Raad van Bestuur van het UMC St Radboud. ‘Een blad als de New England Journal of Medicine heeft in tweehonderd jaar tijd een reputatie opgebouwd. Dat haalt een nieuwe open-access-titel heus niet zomaar in.’ Maar soms liggen er ook veel vakspecifiekere problemen op de loer bij het open access publiceren, zoals gebarentaalonderzoeker Onno Crasborn uitlegt. ‘Mijn data bestaat vaak uit beelden van proefpersonen. Bij open access publiceren, en zeker bij het openbaar maken van mijn data, leidt dat tot privacyproblemen. Wie weet is het binnenkort mogelijk om met gezichtsherkenning mijn anonieme proefpersonen in video’s te herleiden tot de betreffende individuen. Dat is een probleem dat we goed in de gaten moeten houden.’ Binnen de geschiedenis staat een veel fundamenteler bezwaar de opkomst van open access-titels in de weg. Wie daar namelijk écht iets goeds heeft gedaan, schrijft een boek – legt historicus Onno Boonstra uit. ‘Bij veel vakgebieden is publicatie in een vooraanstaand blad het hoogst haalbare. Bij ons is dat de publicatie van een boek. Als iemand promoveert of een ander groot onderzoek afrondt, dan schrijft hij daar een boek over. En dat is bijna per definitie ‘closed’. Dat boek is het einddoel en publicaties – in wat voor tijdschrift dan ook – zijn daardoor minder belangrijk dan in veel andere vakgebieden.’ Ook informaticus Antal van den Bosch loopt weleens tegen uitzonderlijke situaties aan die open-access-publicatie in de weg staan. ‘Ik heb ooit veldboeken van Naturalis geanalyseerd, daar stond informatie in die interessant kon zijn voor stropers en illegale handelaren in dieren en planten. Ik mocht het onderzoeken onder de voorwaarde dat het niet voor iedereen zichtbaar werd. Dan kan het soms lastig zijn om open access te publiceren, en wordt het praktisch onmogelijk om je data te delen.’ Wie Vox ook vroeg, iedereen was in eerste aanleg positief over open access publiceren. Er volgde echter bijna altijd ook meteen een ‘maar’ of een ‘mits’. En voordat iedereen daadwerkelijk open acces kan publiceren moeten die plooien eerst worden gladgestreken. / Tim van Ham en Mark Merks Meer lezen over open access? In de papieren Vox staat een uitgebreid achtergrondverhaal.