De twee voornaamste argumenten voor open acces zijn duidelijk: onderzoek dat met publiek geld is betaald, moet ook publiekelijk toegankelijk zijn. En het is goed voor de wetenschap als iedereen alle publicaties kan lezen zonder te betalen. Maar dat is niet alles – vrij toegankelijke artikelen en onderzoeksdata kunnen ook heel wat prettige ‘bijvangst’ opleveren: van het redden van proefdieren tot bibliotheken voor dove mensen. Zo heeft informaticus Antal van den Bosch soms profijt van de software die hij deelt. ‘Dat doe ik in eerste instantie zodat andere wetenschappers wellicht nog interessante dingen vinden in mijn werk. Gevaarlijk is dat niet, vind ik. Je ziet het zelf als eerste en het is aan jou als wetenschapper om eruit te halen wat erin zit voordat je het publiek maakt. Dit heeft als extra voordeel dat het citaties oplevert, en dat is voor een wetenschapper ook belangrijk.’ Binnen de medische wetenschap zijn de voordelen van een heel andere orde – en zelfs levensreddend. ‘Er sterven ieder jaar talloze proefdieren bij het testen van bijvoorbeeld nieuwe medicijnen’, vertelt Paul Smits, decaan en lid van de Raad van Bestuur van het UMC St Radboud. ‘Als onderzoekers over de hele wereld hun data die ze verkrijgen met dierenproeven zouden delen, dan zou dat enorm veel dierenleed kunnen besparen. Dat gebeurt nu nog amper.’ De proefpersonen van gebarentaalonderzoeker Onno Crasborn hebben wel nu al profijt van de open-access-ontwikkeling. ‘Mijn data bestaan normaal gesproken uit filmfragmenten van dove mensen die gebarentaal spreken. Met het materiaal dat ik en mijn collega’s verzamelen, kunnen we dove mensen – een cultureel bedreigde gemeenschap – een enorm plezier doen. Doven kunnen niet naar de bieb toe om een gebarentalenboek te halen. Als wij onze data delen, hebben zij de beschikking over allerlei videomateriaal dat voor hen uitermate geschikt en interessant is.’ Al met al hoeft open access publiceren en het delen van data dus niet alleen een principieel verhaal te zijn. Met wat geluk worden anderen (of jijzelf!) er nog beter van ook. Win-win! / Tim van Ham en Mark Merks Meer lezen over open access? In de papieren Vox staat een uitgebreid achtergrondverhaal.