Opleidingsdirecteur: ‘Dokter is een zwaar vak’
-
Illustratie: Roel Venderbosch
Opleidingsdirecteur Marjolein van de Pol is het niet eens met de klachten over de werkdruk van geneeskundestudenten tijdens de masterstages. Zij acht die lange coschappen nodig om te kijken of het zware doktersvak bij studenten past. ‘We moeten erg oppassen om heel reductionistisch elk uurtje te tellen.’
‘Dokter zijn is een zwaar vak’, zegt Marjolein van de Pol, opleidingsdirecteur bij de studie geneeskunde, en zelf ook arts. ‘Arts is een verantwoordelijk beroep, het gaat over leven en dood, dat is geen negen-tot-vijf-baan. Daar hoort een lange en intensieve vooropleiding bij, waar elk uur en studiepunt ten volle wordt benut.’
Vaak is het programma echter té vol, vindt een groepje geneeskundestudenten. In de masterfase, als ze coschappen (praktijkstages) lopen in ziekenhuizen, wordt de studielastnorm van 28 uur per studiepunt (EC) flink overschreden, berekenden ze op basis van hun eigen roosters. Ook maken ze soms werkweken van meer dan 46 uur, de maximale wettelijke norm voor geneeskundestages. De studenten voelden zich met hun klachten niet gehoord door de opleiding, en dienden een klacht in. Hun verhaal lees je hier.
De opleiding wil die klachten nuanceren. ‘In de geneeskundemaster zitten bijna duizend studenten. De klachten komen van een heel klein groepje’, zegt opleidingsdirecteur Van de Pol. ‘De opleiding geneeskunde is gebonden aan alle wettelijke regels en normen.’
Beroepsprofessional
Ja, beaamt ze, sommige coschappen zijn erg druk, maar die langere dagen worden gecompenseerd in de tussenliggende onderwijsweken. Daarin krijgen studenten colleges en practica. ‘Die structuur zorgt voor de balans tussen een academische opleiding en een opleiding tot beroepsprofessional.’ Over de hele masterfase gemiddeld kom je dan uit op om en nabij de 28 uur per EC, coschappen van meer dan 46 uur per week zijn er niet, volgens Van de Pol.
De studenten zijn het daar niet mee eens. Als zij hun praktijkrooster erbij halen, komen zij aan 33 uren per studiepunt. Dat komt overeen met 33,2 studiepunten te veel over de hele opleiding, ruim een half studiejaar.
‘Die berekening klopt niet. Als ik een rooster erbij pak, dan zijn er heel veel weken waar er maar 15 uur ingeroosterd staan. Bij een coschap heelkunde heb je vier weken onderwijs op acht weken stage. Zoveel stageweken op een afdeling heb je dus niet achter elkaar. Het heft elkaar ongeveer op. Ik denk dat we heel erg moeten oppassen om heel reductionistisch ieder uurtje te tellen.’
Het gaat niet zomaar over een paar uur extra, maar over ruim een half jaar aan studiepunten. Volgens de studenten is die berekening nooit serieus bekeken.
‘Ik heb in eerste instantie van een studente een mail gekregen met positieve feedback over een presentatie over studentenwelzijn die we hadden georganiseerd. In deze mail stond ook wat algemene kritiek over de lange dagen van de coschappen. Daar heb ik in algemene bewoordingen op gereageerd in enkele opeenvolgende mails met toelichting.’
‘De klacht van de studenten is ongegrond verklaard’
Volgens de mailwisseling die wij inzagen, kwam de klacht van de studenten pas nadat de studenten tevergeefs met hun berekeningen bij de opleiding hadden aangeklopt.
‘Terwijl besprekingen met coassistenten, coördinatoren van de verschillende coschappen en de onderwijsmanagementteams nog liepen kwam er een officiële klacht binnen, toen zijn mailwisseling en contacten opgeschort en is een officiële klachtafhandeling geweest. De klacht is ongegrond verklaard.’
Behalve de uren die ze moeten maken voor een studiepunt, klagen de studenten ook dat ze soms boven de wettelijke stageweken van 46 uur uitkomen. Bij hun coschap chirurgie komen ze volgens het Radboudumc-rooster uit op 50 uur per week.
‘Dit is een algemeen weekrooster van de chirurgie, pauzetijden staan bijvoorbeeld niet vermeld. Coassistenten mogen geen 50 uur per week maken. Als een coassistent met een klacht aanklopt bij mij of het Onderwijs Management Team, dan ondernemen wij meteen actie. We gaan naar de afdeling toe en wij overleggen dan met in dit geval de stagecoördinatoren van chirurgie. Als een coassistent te veel uren maakt, kan er op een andere dag gecompenseerd worden.’
Ook in eerder onderzoek van De Geneeskundestudent gaven studenten aan dat zij flink aanschurken tegen de norm van de NFU, de federatie van academische ziekenhuizen.
‘Die cijfers in De Geneeskundestudent zijn zelf gerapporteerde uren. Coassistenten nemen hierin ook de reistijd mee. Bij interne geneeskunde is de ochtendoverdracht om half negen, de middagoverdracht om vijf uur, tussendoor hebben studenten pauze. Dat zijn geen extreem lange dagen.’
Een van de studenten met klachten checkte de werkuren zelf ook bij de NFU, maar kreeg van de opleiding te horen dat dat niet de bedoeling was.
‘Ik heb haar inderdaad gevraagd waarom ze eerst naar de NFU stapte voordat ze met de opleiding in gesprek ging. Dat lijkt mij logischer dan meteen bij het hoogste orgaan aankloppen.’
In de klachtenprocedure die de studenten startten, oordeelde het college van bestuur van de Radboud Universiteit dat de opleiding niet onzorgvuldig gehandeld heeft. Over de urenberekeningen deed het college geen uitspraken. Wel stelde het dat roosters van studenten moeten voldoen aan de opleidingskaders. Hebben jullie iets gedaan met die uitspraak?
‘Bij de start van coschappen krijgen studenten een werkgroep over de juridische aspecten van de master geneeskunde. Daarin wordt de werktijdenregeling heel expliciet doorgenomen, en hoe ze daarmee omgaan, hoe je een teveel aan uren kunt compenseren en waar je terecht kunt als je ergens tegenaan loopt. Elke student heeft een eigen docent-mentor, een vertrouwenspersoon. Ook luisteren we naar feedback van studenten. Iedere maand zijn er vergaderingen met de Ko-Raad, een inspraakorgaan van co-assistenten.’
‘In principe houden alle stagecoördinatoren zich aan de regels’
‘Daarnaast hebben wij met al onze stagecoördinatoren gekeken hoe zij zich aan de richtlijnen houden. In principe houdt iedereen zich aan die regels. En mijn team gaat regelmatig langs bij stageafdelingen. In bepaalde ziekenhuizen waarin de ochtendoverdracht heel vroeg is, en avondoverdracht heel laat, kom je net over die 46 uur heen. Coassistenten kunnen dan een keer wat later beginnen of vroeger stoppen.’
Studenten zijn voor hun beoordeling afhankelijk van hun begeleider, de medische wereld is bovendien erg hiërarchisch. Als een student zegt eerder te willen stoppen, dan kan dat makkelijk uitgelegd worden als een gebrek aan motivatie.
‘De hiërarchie die jullie beschrijven is de laatste jaren sterk verminderd.’
Ziekenhuizen zijn toch niet de meest platte organisaties? Genoeg onderzoeken laten zien dat artsen overspannen raken door werkdruk en -cultuur.
‘Er zijn zeker zorgen over de belasting en belastbaarheid van arts-assistenten. Ik ben zelf UHD Welzijn en vitaliteit van studenten. In Nijmegen besteden wij veel aandacht aan het welzijn van studenten, hoe ze voor zichzelf kunnen opkomen en hoe ze hun opleider feedback kunnen geven.’
‘We moeten ook dokters opleiden die hun mannetje kunnen staan en kunnen werken in het veld waar ze terechtkomen’
‘Vergeet niet dat coschappen een vormende periode zijn voor de dokter die je wilt zijn in de toekomst. Wat past bij mij? Als je dan puur naar de uren gaat kijken, dan verlies je datgene uit het oog waar we voor opleiden.’
Hoe komt het dan dat die studenten zeggen dat dit niet klopt?
‘Dat is een interessante vraag. Wat zit daaronder? Overbelasting? “Past het vak wel bij mij? Ik wil iets en krijg mijn zin niet.” Het is voor mij ook gissen. Terwijl we uitgebreid in gesprek zijn geweest met de studente die de klacht indiende. Vanwege mijn beroepsgeheim kan ik daar niet te veel over zeggen, maar we hebben haar handvatten aangeboden hoe ze kan omgaan met lastige dingen. Het lijkt erop dat zij vindt dat wij de opleiding helemaal moeten veranderen, maar dat gaan we niet doen.’
‘Onze sandwichstructuur van coschappen, afgewisseld door onderwijsblokken, wordt juist erg gewaardeerd. Studenten geven aan dat ze zich goed voorbereid voelen, dat ze piek- en rustmomenten hebben. Tegelijk begeleiden we ze en geven handvatten voor als het hen te veel wordt. Maar we moeten ook dokters opleiden die na afstuderen hun mannetje kunnen staan en kunnen werken in het veld waar ze terechtkomen. Een patiënt houdt zich ook niet altijd aan de werkuren van de dag.’
Femke van de Zuidwind, voorzitter De Geneeskundestudent schreef op 10 maart 2022 om 12:49
Ter correctie van de reactie van Marjolein op het onderzoek van De Geneeskundestudent: ons onderzoek naar Uurbesteding van coassistenten worden alleen de uren meegenomen die op de werkvloer en aan zelfstudie worden besteed. Deze cijfers zijn dus exclusief reistijd, niet inclusief zoals Marjolein beweert. Coassistenten besteden gemiddeld 54,3 uur aan coschappen. Dat is 8,3 uur meer dan de NFU-richtlijn.
L.J. Lekkerkerk (Hans) schreef op 10 maart 2022 om 14:25
Ik lees dit:
“Bij interne geneeskunde is de ochtendoverdracht om half negen, de middagoverdracht om vijf uur, tussendoor hebben studenten pauze. Dat zijn geen extreem lange dagen.’ ”
Wie bij een 9-tot-5 mentaliteit een half uur lunchpauze optelt, zou van haf-negen tot vijf moeten werken.
Als ik het goed lees begint de overdracht dan pas. Zo krijg je sluipend al langere werkdagen dan in de arbeidsovereenkomst staan.
En als een vak zwaar zou zijn: moet je dat dan als onoplosbaar feit accepteren? Gelet op de wijze waarop 25-40-jarigen van nu hun leven willen inrichten, zal de medische praktijk moeten veranderen. Als de beroepsgroep de trend naar meer preventie serieus neemt, geldt hier: praktiseer wat je predikt: stop met een ongezonde werkorganisatie.
Boos schreef op 10 maart 2022 om 14:54
Die wel geprezen welzijns presentatie is echt een grap. Het gaat over het internaliseren of externaliserend van stress met een algemene boodschap van krijg je een burn out dan ben je gewoon te zwak. Binnen alle cogroepen de ik gesproken heb, vond iedereen deze toondoof. Verder was de oplossing om stress en welzijnsklachten aan te pakken, een set e-learnings, want je had nog niet genoeg te doen voor je studie.
Vervolgens bestaat de hiërarchie weldegelijk nog steeds, talloze vrienden hebben allemaal verhalen van in de hoek moeten gaan zitten omdat je de co bent, of sta je stoel maar af aan de arts. Grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik is in alle ziekenhuizen een probleem en doen alsof dit niet zo is, is echt beschamend.
Er zijn enorm veel afgestudeerde artsen die geen baan kunnen krijgen, terwijl de huidige artsen vaak aangeven dat de dagen te lang zijn. Er is dus totaal wat mis met de ziekenhuiscultuur, 80 uur in de week werken later is nergens voor nodig. Net als 24-uurs diensten. Dat als maar “ik had het vroeger ook zwaar” is echt een kul argument. Als niemand zich uitspreekt over misstanden gaat er ook niks veranderen. De huidige generatie artsen in spe, wil niet alleen werken en arts zijn maar ook een persoon zijn buiten het werk.
Natuurlijk is arts zijn zwaar en er mag ook wat gevraagd worden van de artsen in spe, maar er is een grens. Echt alle lof voor de studieadviseurs en mentoren die dit weer mogen oplossen, zij doen geweldig werk.
Anoniem schreef op 10 maart 2022 om 17:10
Beste mevrouw vd Pol,
Ik wil u graag wijzen op een vergissing. U zegt: “Die berekening klopt niet. Als ik een rooster erbij pak, dan zijn er heel veel weken waar er maar 15 uur ingeroosterd staan.”
Die weken hebben qua contact onderwijs misschien maar 15 uur, maar er wordt wel verwacht dat je de zelfstudieopdrachten maakt en presentaties voorbereidt voor het onderwijs. Dan zit je al snel op 30 tot 40 uur per week en klopt uw berekening niet meer. Kunt u afstemmen met de opleidingscoördinatoren dat een voorblok maar 15 uur studielast mag bedragen?
Mij lijkt dat echter geen goede zaak, want die voorbereiding en zelfstudie is nodig. Dus lijkt het me beter om zoals de studenten hebben aangekaart iets aan de stage uren te doen.
Dit bovenstaande geeft u dan ook meteen antwoord op uw onderstaande vragen. Geen overbelasting maar een onderbouwde berekening:
“Wat zit daaronder? Overbelasting? Past het vak wel bij mij? Ik wil iets en krijg mijn zin niet. Het is voor mij ook gissen.”
Laurens schreef op 10 maart 2022 om 17:50
Ik mis in alle antwoorden in dit artikel een stukje reflectie vanuit de opleiding. Ik snap dat de studenten zich niet gehoord voelen.
De berekening van de studenten wordt hier wederom zonder goede inhoudelijke argumenten weggewoven. Je kan gewoon narekenen met de verstrekte roosters dat de ingeplande werktijden al significant boven het toegestaande maximum liggen, en dus ver boven het toegestane gemiddelde. Dat dit in de praktijk ook echt tot te hoge werktijden leidt, blijkt ook uit de reactie van Femke van de Zuidwind.
De één-na-laatste alinea vind ik bovendien erg op de vrouw gespeeld. Er wordt niet gevraagd om de hele opleiding om te gooien, maar slechts om de uren tijdens de coschappen beter te bewaken, iets wat redelijk en haalbaar is. Verder gaat het duidelijk niet om een kleine groep studenten, zoals wordt gesuggereerd, aangezien 1 op de 6 met burn-out klachten rondloopt. Op de vraag waarom studenten klagen wordt geantwoord met de opmerking “ik wil iets en ik krijg mijn zin niet”. Dit lijkt me niet de weg tot een betere opleiding. Ook kan ik me voorstellen dat andere studenten nu wel twee keer nadenken voordat ze aan de bel durven te trekken.
Het stuk eindigt met de woorden: “We moeten ook dokters opleiden die hun mannetje kunnen staan.” Deze drie studenten lijken me daar juist een prima voorbeeld van. Er is een aantoonbaar probleem binnen de opleiding dat opgelost moet worden en waarvoor ze zich hard maken. Twee van de drie zijn bovendien al afgestudeerd en de derde bijna dus voor zichzelf hoeven ze deze strijd niet meer te voeren. Hopelijk gaat de opleiding nu wel echt serieus inhoudelijk kijken naar deze punten om de studie te verbeteren zodat de volgende lichting studenten wél zonder burn-out de studie door kan.
Marnick schreef op 10 maart 2022 om 19:55
Dit en eerdere stukken lezend, twijfel ik ten zeerste aan het constructieve handelen en reflecterend vermogen van M. vd Pol. Ze lijkt vooral oog te hebben voor eigen standpunt, en met desinformatie en niet correcte argumentatie de discussie te willen winnen, nog erger, de discussie te reduceren tot non-issue (‘We moeten erg oppassen om heel reductionistisch elk uurtje te tellen.’). Ze probeert deze bovendien te bagatelliseren door op de man (studente) te spelen, onterecht te benoemen dat de studenten de opleiding 180 graden willen veranderen en te vijnzen dat huidige opleidingsniveau niet te verenigen zou zijn met een naar richtlijnen gestaafde studielast. Deze richtlijn is niet uit de lucht gegrepen en mijns inziens groeien adolescenten juist door een goede work/life balans.
Deze studenten, nu afgestudeerd, hebben tijd geïnvesteerd om deze misstand aan de kaak te stellen, bovenop hun al hoge urenlast binnen de geneeskunde. Zij willen de opleiding verbeteren voor toekomstige generaties en zouden niet voor verandering pleiten als dit de opleiding niet ten goede zou komen. Is Mevr. vd Pol misschien juist deel van een hiërarchische structuur, waar tunnelvisie heerst over geldende normen, waarvan ze zelf aangeeft dat deze afneemt?
Afgestudeerde schreef op 11 maart 2022 om 23:07
Goed verhaal van mw. Van der Pol, maar iedereen die geneeskunde heeft gestudeerd op de desbetreffende universiteit weet dat het van geen kanten klopt.
De overdracht begint inderdaad om 5 uur, duurt minimaal een half uur, dan ben je dus al over die uren heen. Daarnaast wordt vaak verwacht dat nog zaken worden afgemaakt ná die overdracht. Of voorbereiding voor de polikliniek/operaties de dag daarna. Want daar krijg je gedurende de dag echt geen “zelfstudie”tijd voor hoor. Iedereen weet het, maar niemand doet er iets aan. En nog maar niet te spreken van dat er van je verwacht wordt dat je voorbereid op de ochtendoverdracht verschijnt, met andere woorden: een half uur vóór de ochtendoverdracht jezelf alvast inlezen in de nieuwe patienten. Want na de overdracht begint de rijdende trein, aka visite direct en is geen tijd hiervoor.
Jammer dat mw. Van Der Pol deze kans niet aangrijpt om iets aan de hoge werkdruk te doen. Leg de schuld maar bij de studenten. Waarom geen vaste momenten van compensatie in het rooster? Waarom zijn studenten, die graag een hoog cijfer willen halen en waarvan bekend is dat het vaak “strebers” zijn, verantwoordelijk om compensatie te regelen? In de roostering moet gewoon max 36 uur worden ingepland, met dus ruimte voor uitloop naar 40-42 uur. Waarom is dat niet voldoende?
Bovendien zou er meer aandacht moeten zijn voor specialismen buiten het ziekenhuis, zoals verzekeringsartsen, artsen M&G of artsen AVG. Weg bij die waanzin in het ziekenhuis, waar iedereen zich over de kop werkt. Dit is niet meer van deze tijd mw. Van der Pol.
Tijd dat de master (weer) op de schop gaat en meer aangepast wordt op de huidige tijd!
Jeugdarts, arts m+g schreef op 12 maart 2022 om 14:05
Inderdaad, meer aandacht voor specialismen buiten het ziekenhuis. Daar zijn de werktijden wel meer ‘normaal’ terwijl je toch ook echt dokter bent en het werk zwaar is. Dat kan ook in normale werktijden en met goede compensatieregelingen. Dus langere coschappen buiten het ziekenhuis!
Een geneeskundestudent schreef op 12 maart 2022 om 17:58
Mooi gezegd! Er moet een flink stuk meer aandacht zijn voor extramuraal! De wereld van het umc en de topkliniek is alle contact met de werkelijkheid verloren; en ik kan me ook niet voorstellen dat jezelf over de kop werken nou goed is voor de kwaliteit van zorg!
HL schreef op 12 maart 2022 om 08:59
Het feit dat co-assistenten nog tijd hebben om kennelijk hun teveel gewerkte uren, bij te kunnen houden in hun ‘eigen schaduwroosters’, geeft mij te denken……
Misschien kunnen betrokkenen zich beter gaan profileren/solliciteren als ‘planner/roosterraar’ bij de NS of zorginstellingen or; whateverrrr, dan hebben ze in ieder geval ’n prima job van 9 tot 5?!
Afgestudeerde GNK student schreef op 17 maart 2022 om 21:48
Of de coschappen zijn anders t.o.v. vroeger (waar je volgens mij vooral een administratieve ondersteundende rol had of op een kruk zat) of mevrouw van de Pol heeft geen coschappen gelopen? Zelf reflecterend vermogen en inzicht in professioneel gedrag m.b.t. grenzen bewaken/aangeven ontbreekt in ieder geval. 5 dagen fulltime coschappen met alle voorbereidingen/zelfstudie die erbij komt is niet meer van deze tijd i.c.m. je bijbaan, sociale verplichtingen en andere leuke activiteiten in je leven. Het leven draait niet alleen om werken en carrière maken. Artsen werken tegenwoordig ook geen 5 dagen meer.