Maak de Radboud Universiteit binnen drie jaar onafhankelijk van BigTech. Die oproep doet een groep medewerkers en studenten in een open brief aan het college van bestuur.

Kom met een concreet plan om binnen drie jaar onafhankelijk te worden van BigTech-bedrijven zoals Microsoft365. Die oproep doet een groep bezorgde medewerkers en studenten van de Radboud Universiteit in een open brief aan het college van bestuur.

De brief, die sinds maandag wordt verspreid en inmiddels 459 keer is ondertekend, stelt dat deze afhankelijkheid risico’s met zich meebrengt op het gebied van privacy, veiligheid en academische vrijheid.

Kwetsbaar

De directe aanleiding van de open brief is de penibele geopolitieke situatie sinds de herverkiezing van Donald Trump, vertelt initiatiefnemer en universitair hoofddocent digitale privacy Jaap-Henk Hoepman. ‘Afhankelijkheid van Amerikaanse cloudproviders maakt Europese organisaties kwetsbaar voor sancties’, legt hij uit.

Maar dat was niet de enige reden om de open brief te schrijven. ‘Dit is een cumulatie van frustratie en ergernis over het feit dat we zo afhankelijk zijn geworden van Big Tech, ook binnen onze universiteit. Hoogleraar Bart Jacobs uitte eerder al kritiek op de overstap van de universiteit naar Microsoft 365, maar die legde de universiteit naast zich neer.’

Op dit moment is veel cruciale digitale infrastructuur van de Radboud Universiteit in handen van grote technologiebedrijven, klinkt het in de brief. Daarbij gaat het niet alleen om de diensten van Microsoft bij het e-mailen, documenten schrijven, videobellen, en gegevensopslag. Hetzelfde geldt voor belangrijke universitaire systemen, zoals het administratiesysteem dat op Oracle draait en plagiaatsoftware van Turnitin. Al deze technologie maakt de universiteit volgens de briefschrijvers kwetsbaar.

De auteurs van de brief wijzen op het risico dat de toegang tot BigTech-diensten abrupt wordt afgesneden, of dat de dreiging daarmee kan worden ingezet om geopolitieke tegenstanders een bepaalde kant op te bewegen. ‘Dit kan niet alleen gebeuren, het is zelfs al gebeurd’, zegt Hoepman, verwijzend naar de Amsterdam Trade Bank die werd afgesloten van Amerikaanse cloudinfrastructuur en failliet ging (zie kaderstuk).

Samenwerking

Hoewel de briefschrijvers erkennen dat de universiteit niet van de ene op de andere dag kan stoppen met Big Tech, vragen zij het college van bestuur om een ‘stip op de horizon’ te zetten. Ze roepen op om te investeren in alternatieve, non-profit en open-source softwareoplossingen, zoals het Europese Nextcloud voor clouddiensten of Jitsi voor online vergaderingen.

Daarnaast pleiten de ondertekenaars voor samenwerking op nationaal en internationaal niveau. Binnen Nederland zou de universiteit samen met SURF, de ICT-organisatie voor onderwijs en onderzoek, werk moeten maken van alternatieven. Hoepman: ‘Als universiteit zijn we een publiek instituut, verantwoordelijk voor publieke waarden. We moeten samen met andere instellingen een vuist maken. Hoe groter de beweging, hoe makkelijker de overstap.’

Andere universiteiten in Duitsland en Frankrijk zijn volgens Hoepman al bezig met dergelijke stappen, maar ook de bètafaculteit van de Radboud Universiteit toont volgens hem hoe het moet. ‘Die faculteit heeft nog een eigen mailserver en andere eigen diensten en dat functioneert prima. Het is niet heel complex: e-mail en office-applicaties kunnen, net als vroeger, gewoon lokaal op de laptop draaien in plaats van in de cloud. Dit model kan worden uitgerold naar de hele universiteit.’

Concrete stappen

Hoepman hoopt dat de brief positief ontvangen zal worden door het college van bestuur. ‘Het zou mooi zijn als het college snel laat weten dat ze hierachter staan en dat ze meteen concrete stappen gaan nemen’, zegt hij. ‘De weg naar digitale autonomie duurt natuurlijk langer, maar het bestuur kan het niet maken om dit vierkant af te wijzen.’

Niets doen is volgens de universitair hoofddocent geen optie. ‘Het risico is levensgroot dat universiteiten of overheden dan op een bepaald moment geconfronteerd worden met het afsluiten van bepaalde diensten of dat we geen toegang meer hebben tot gegevens. Dat moet je voor zijn.’

‘Dit is niet alleen een universiteitsprobleem, maar een nationaal en Europees probleem’, aldus Hoepman. ‘Hoe meer instellingen onafhankelijk worden van BigTech, hoe minder groot dat pressiemiddel wordt.’