De Abdij van Berne biedt al eeuwenlang onderdak aan de Norbertijnen én hun boeken. De collectie van deze katholieke orde is, volgens voormalig Radboud-conservator Robert Arpots, van onschatbare waarde. Zijn missie: de 5.700 boeken van vóór 1901 beschikbaar maken voor onderwijs en onderzoek.

Decennia lang was Robert Arpots conservator van de Nijmeegse Universiteitsbibliotheek. Daar kwam anderhalf jaar geleden een einde aan, toen hij met pensioen ging. Zonde om zijn kennis en ervaring niet meer in te zetten, vond hij zelf.

Daarom is hij sindsdien vrijwilliger in de Tilburgse universiteitsbibliotheek én in Abdij van Berne, huis van de katholieke orde der Norbertijnen in Heeswijk-Dinther.

Vooral die laatste plek is een bijzondere. De Norbertijnen – opgericht in de twaalfde eeuw – hebben door de afgelopen eeuwen talloze boeken opgespaard. Het gaat niet alleen om theologisch werk, zoals je zou verwachten in een abdij, maar ook om boeken over juridische en exacte wetenschappen.

Boekenkast

In hun abdij zijn zelfs 51 incunabelen te vinden: boekwerken die uit de begintijd stammen van de boekdrukkunst, tot het jaar 1501. ‘Elke keer als er een bewoner van de abdij stierf, ging de inhoud van zijn boekenkast naar de bibliotheek’, vertelt Arpots. Zo groeide de bibliotheek uit tot de huidige omvang met 21.000 boeken.

In de bibliotheek van de abdij wijst Arpots op een ouderwetse kaartcatalogus, met daarin voor elk boek een kaartje met gegevens: de auteur, titel, jaar van uitgave en uitgever. Maar wie weet nou dat deze werken allemaal te vinden zijn in Heeswijk-Dinther, of all places? In feite bestaat een boek niet als je het niet ontsluit’, zegt Arpots.

De conservator heeft er, samen met oud-collega Lennie van Orsouw, zijn missie van gemaakt om precies dat te doen: het ontsluiten van de oudste boeken in de abdij. Hij klopte aan bij zijn oud-werkgever: de Nijmeegs Universiteitsbibliotheek. In het najaar van 2017 spraken de Abdij van Berne en de UB af dat de collectie van de Norbertijnen toegevoegd zou worden aan die van de Nijmeegse UB.

Worldcat

Maar dat klinkt gemakkelijker gezegd dan gedaan. Al anderhalf jaar zijn Arpots en Van Orsouw bezig met het invoeren van gegevens over alle historische werken die zich in de abdijbibliotheek bevinden. Dat gaat veel verder dan de gegevens die te vinden zijn in de kaartenbak. Boekbanden, lettertypes, drempeldichters, kapitaalbandjes, sluitlinten, soorten titelpagina’s, drukkersmerken, graveurs, tekenaars: tot in het kleinste detail beschrijven Arpots en Van Orsouw de oude werken. Ze verwachten nog eens anderhalf jaar nodig te hebben om de rest van de boeken tot 1901 te doen.

De Nijmeegse Universiteitsbibliotheek is aangesloten op Worldcat, een wereldwijd systeem waarmee gezocht kan worden in catalogi van bibliotheken. Door de inspanningen van Arpots en Van Orsouw kan het dus zomaar gebeuren dat een onderzoeker in de Verenigde Staten of Italië bij zoekresultaten uitkomt van werken die te vinden zijn in de abdijbibliotheek van de Norbertijnen.

Hoewel dat niet dagelijks zal gebeuren, is het ook niet uitgesloten. ‘Hier staat materiaal dat tamelijk uniek is’, licht Arpots toe. ‘30 procent van de collectie is nog niet te vinden in Worldcat – daar is dus nog geen exemplaar van bekend. De helft is nog niet te vinden in de UB van Nijmegen. De abdijbibliotheek vormt daarom een belangrijke aanvulling op de Nijmeegse collectie.’