Over oud-NSB’er Jacob Luitjens doen de nodige spookverhalen de ronde. Journalist en voormalig Radboud-student Maarten van Gestel maakte een serie podcasts over 'De Schrik van Roden’. ‘Ik heb een ander beeld van de man gekregen.'

Wie op Google de naam van Jacob Luitjens intikt, komt direct uit op de Wikipedia-pagina van de voormalig NSB’er. En die liegt er niet om: al meteen komt de bijnaam ‘De Schrik van Roden’ langs. Luitjens probeerde tijdens de Tweede Wereldoorlog – zonder succes – bij de SS te komen en manifesteerde zich als fanatieke NSB’er. Na de oorlog vluchtte hij naar Canada, waar hij aan de Universiteit van Brits-Columbia aan het werk ging als plantkundige. In 1982 werd hij alsnog opgespoord, om enkele jaren later ook daadwerkelijk te worden berecht.

Een interessante persoon dus. Vooral omdat de inmiddels 102-jarige Luitjens nog altijd in leven zou zijn en een teruggetrokken bestaan zou leiden. Dat vond ook Trouw-journalist en Radboud-alumnus Maarten van Gestel (26). Hij besloot een zevendelige podcastserie over Luitjens te maken.

Nazi-jager

Van Gestel kwam op het idee toen hij in gesprek was met oud-journalist Jack Kooistra, die zich na de Tweede Wereldoorlog tot nazi-jager ontpopte. Kooistra wist meerdere voormalig NSB’ers op te sporen.

‘Ik sprak hem voor een ander artikel over de Tweede Wereldoorlog’, vertelt Van Gestel. ‘Maar we hebben daarna contact gehouden. Jack vertelde hoe hij Luitjens had opgespoord en hoe hij uiteindelijk is berecht. Maar ook hoe hij Luitjens eigenlijk een hele normale man vond, niet het stereotype ‘nazi-beul’ waar men over sprak. Én over hoe Luitjens bij zijn veroordeling geen afstand leek te nemen van het nationaalsocialistische gedachtegoed. Die combinatie van factoren en het feit dat Luitjens dus nog in leven zou zijn, intrigeerden mij.’

‘Daarnaast gaan verhalen over de oorlog vaak over heldendaden, of het leed wat mensen hebben meegemaakt, maar zelden over collaborateurs. Dat is natuurlijk een beetje een vertekende geschiedschrijving, want vlak na de oorlog kende bijna iedereen wel iemand die sympathiseerde met Nazi-Duitsland. Een familielid, vriend of anders wel iemand in het dorp. Die verhalen zijn echter vaak onderbelicht.’

Spookverhalen

En dus ging Van Gestel op zoek naar Luitjens – en naar het verhaal achter de man. Er bestaan namelijk de nodige spookverhalen over de Drentenaar. Zo zou hij bekend zijn als ‘De Schrik van Roden’ en zou hij eigenhandig twee mensen vermoord hebben.

Wat daar precies van waar is en wat niet, wil de podcastmaker niet verklappen. ‘Maar ik kan je wel vertellen dat ik heb geprobeerd zijn leven te reconstrueren aan de hand van mensen die hem kenden en wat er in de archieven te vinden was. Niet alleen tijdens de oorlog, maar ook de tijd in Canada en later weer in Nederland. Mijn beeld van Luitjens is daardoor wel veranderd. Zo kwam ik er bijvoorbeeld achter dat zijn bijnaam pas na de oorlog is bedacht. Dat is niet het enige, er bestaan meer fabeltjes over hem.’

‘Ik wil daarmee geenszins zeggen dat wat hij gedaan meeviel of dat Luitjens zelf ook slachtoffer is’, nuanceert Van Gestel meteen. ‘Maar ik wil vooral de tragiek van het leven van iemand die in de oorlog de verkeerde keuzes maakt laten zien.’

Of Van Gestels zoektocht is geslaagd en of hij Luitjens ook heeft gesproken, blijft vooralsnog een raadsel. ‘Daarvoor moet je toch echt de podcast gaan luisteren’, besluit de journalist met een lach.