Voormalig Radboudstudente Marieke Martens heeft een bewogen tijd achter de rug. Ze was op de Westelijke Jordaanoever toen het conflict tussen Hamas en Israël oplaaide. De Nederlandse overheid repatrieerde haar, maar toch zit ze met gemengde gevoelens. ‘Het is zo oneerlijk hoe Palestijnen worden behandeld.’

‘Onwerkelijk’, zo omschrijft alumnus Marieke Martens (30) haar afgelopen weken. Begin oktober, wanneer het conflict tussen Hamas en Israël oplaait, is ze nog in de Westelijke Jordaanoever. Enkele dagen later zit ze weer veilig op de bank in Nederland, toekijkend hoe de oorlog escaleert.

Ze doet graag haar verhaal over wat ze heeft meegemaakt. Máár, zo benadrukt ze meteen, het gaat niet om haar. ‘Mijn Palestijnse vrienden daar vertellen mij dat het belangrijk is dat de rest van de wereld te horen krijgt hoe zij op dagelijkse basis onderdrukt worden. Het zelf naar buiten brengen, wordt hen lastig gemaakt omdat sociale media worden gecontroleerd en er altijd de kans is om gearresteerd te worden.’

Excursie naar Israël

Terug naar 2018. Martens reist voor een excursie van de master Conflict, Territories and Identities naar Israël. Daar horen ook enkele bezoeken aan de Westelijke Jordaanoever bij. ‘Ik had van tevoren wel academische papers en nieuwsartikelen gelezen over de situatie, maar dat is toch anders dan wanneer je daar zelf rondloopt en mensen spreekt. Dan zie je pas echt goed op wat voor manier Palestijnen te maken hebben met onderdrukking vanuit Israël.’

‘Het meest absurde aan de reis was nog wel dat ons hotel in Tel Aviv was. Overdag bezochten we bezette gebieden en zagen we de onderdrukking waarmee mensen te maken hebben. En ’s avonds zaten we weer aan het strand, alsof er niets aan de hand was.’

‘In de verte hoor je doffe dreunen, dan weet je dat het raketten zijn die neerkomen’

Wat ze tijdens de reis meemaakt, wakkert een passie aan. Haar afstudeerstage loopt Martens bij de Nederlandse vertegenwoordiging in de Palestijnse Gebieden (een soort ambassade, red.) in Ramallah. Tijdens haar stage woont ze een half jaar in de stad. ‘Het was de ideale mogelijkheid om ook iets van het echte leven mee te krijgen. Ik heb zo veel interessante mensen leren kennen en verschillende vrienden gemaakt.’

De jaren erna blijft ze contact houden met die vrienden – enkele keren reist ze die kant op, om hen te bezoeken. Begin oktober trekt Martens weer naar Israël en de Palestijnse Gebieden, waar ze enkele maanden in Hebron (Westelijke Jordaanoever, red.) Arabische taalles gaat volgen. Althans, dat is het initiële plan, tot het geweld tussen Israël en Hamas oplaait.

Dagelijkse bezigheden

‘Ik verbleef bij een gezin in de buurt van Hebron. Eigenlijk was iedereen daar heel rustig. Het nieuws stond wel de hele dag aan, maar er was geen sprake van paniek’, blikt Martens nuchter terug. ‘Het klinkt misschien gek, maar er is altijd sprake van spanning, dus gaat iedereen zo veel mogelijk door met de dagelijkse bezigheden. Voor de zekerheid nam ik contact op met het Ministerie van Buitenlandse Zaken.’

‘Mijn familie thuis was wel ongerust, maar ik heb me daar eigenlijk geen moment onveilig gevoeld’, gaat de Nijmeegse verder. ‘Je hoort ’s nachts wel de vliegtuigen overkomen. En in de verte hoor je doffe dreunen, dan weet je dat het raketten of bommen zijn die neerkomen.’

Na enkele dagen krijgt Martens bericht vanuit de ambassade: ze kan worden gerepatrieerd als ze zich op het vliegveld van Tel Aviv meldt. ‘Het was een hele klus om daar te komen, want het Israëlische leger had alle grote wegen op de Westelijke Jordaanoever op slot gegooid. En met een auto met Palestijns kenteken Israël inkomen is sowieso onmogelijk. Uiteindelijk heeft een familievriend me via kleine wegen tot een checkpoint gebracht. Daar ben ik opgehaald door iemand uit Jeruzalem die ik via-via kende.’

Na een halve dag onderweg te zijn – de reis duurt normaliter zo’n anderhalf uur – komt de Martens uiteindelijk aan op de luchthaven. Daar stapt ze in het vliegtuig, waarna ze midden in de nacht op Eindhoven landt. ‘In Nederland stond een buffet voor ons klaar en waren medewerkers van het Rode Kruis aanwezig voor ondersteuning.’

Andere wereld

‘Dat was zo’n andere wereld’, zegt ze terwijl ze haar hoofd schudt. ‘Het is fantastisch dat de overheid in een noodsituatie zo snel zoveel mensen repatrieert, maar het voelde erg ongemakkelijk om mijn vrienden achter te laten. Ik kon terug naar het ‘veilige Nederland’, terwijl de zorgwekkende ontwikkelingen daar doorgaan. Het is zo absurd om binnen een dag in een hele andere wereld te zitten.’

Met haar vrienden gaat het naar omstandigheden goed, laat Martens weten. ‘Maar de onrust en de angst nemen toe. Het Israëlische leger pakt op grote schaal Palestijnen op, ook op de Westelijke Jordaanoever. Veel ex-gevangenen bijvoorbeeld, uit angst dat zij mogelijk wraak willen nemen op Israël – zelfs als daar geen duidelijke aanwijzingen voor zijn. Maar ook journalisten of dokters. En als mensen niet thuis zijn, dan worden familieleden meegenomen als ruilmiddel. Pas als mensen zichzelf komen aangeven, worden die weer vrijgelaten.’

‘Het is belangrijk te beseffen dat het hier om mensenlevens gaat’

‘Een vriendin van mij komt uit Gaza. Het huis van haar familie is gebombardeerd. Gelukkig was er niemand thuis. Familieleden van haar moesten op zoek naar een veilig onderkomen. Hoe het nu precies gaat, weet ik niet. De laatste dagen hebben we weinig contact gehad.’

Martens is vastberaden te helpen waar het kan, vertelt ze. Al is het maar door over de situatie te praten. ‘Het is belangrijk dat mensen begrijpen hoe de onderdrukking van Palestijnen er op dagelijkse basis aan toegaat. We zien de nieuwsberichten en lezen over de bombardementen, maar het voelt allemaal zo ver weg voor veel mensen. Het is belangrijk te beseffen dat het hier om mensenlevens gaat. En dat het leven van een Palestijn niet minder waard is dan dat van iemand anders.’

Intussen blijft Martens hopen dat er op internationaal niveau druk wordt uitgeoefend op Israël – en dat er doorgepakt wordt. Ze heeft geen idee hoe het conflict zich de komende tijd gaat ontwikkelen. ‘Het is zo complex. De situatie kan niet meer terug naar hoe het was. Het is te hopen dat de partijen weer met elkaar in gesprek gaan. Maar ook dan kan het nog generaties duren voordat er een eind komt aan deze uitzichtloze toestand en er een daadwerkelijk vreedzame situatie ontstaat.’