Maakbaarheid is het thema van de kerstvox die nu in de bakken ligt. Drie wetenschappers buigen zich in dit nummer over het al dan niet zelf in de hand hebben van je geluk.  

Rebecca de Leeuw: ’Twaalf strategieën die gelukkiger maken’
‘Geluk is voor een groot deel maakbaar. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat geluk tussen de 40 en 50 procent afhankelijk is van ons eigen gedrag. Met dat gegeven kunnen we dus aan de slag. Geluksprofessor Sonja Lyubomirsky heeft ontdekt dat er twaalf strategieën zijn die ons gelukkiger kunnen maken. Een daarvan is het uiten van dankbaarheid, dit kan door dankbaar te zijn voor wat je hebt (count your blessings), maar ook door iemand openlijk te bedanken. Een andere strategie is om aardig te zijn voor anderen, dit kan zowel groots zijn, zoals ontwikkelingswerk gaan doen, tot klein, zoals voor iemand de deur open te houden. Voor wie graag aan de slag wil is The how of happiness echt een aanrader, daarin beschrijft Lyubomirsky alle twaalf de geluksstrategieën. Naast het werk van Lyubomirsky is het werk van Martin Seligman, een van de grondleggers van de positieve psychologie, een echte aanrader. Aan de hand van onder meer zijn boek Authentic happiness kun je achterhalen wat jouw krachten zijn en hoe je deze meer kunt benutten om een betekenisvol leven te leiden. Maar… er is zoveel meer, ik kan hier weken college over geven!’

Rebecca de Leeuw is docent Communicatiewetenschap en onderzoeker bij het Behavioural Science Institute

Ap Dijksterhuis: ‘Ervaringen zijn beter dan spullen’
‘Geluk bestaat in twee betekenissen: je kunt geluk hebben en gelukkig zijn. Dat eerste is het lot, daar kun je zelf geen invloed op uitoefenen, maar je streven naar geluk in je leven heb je wel degelijk voor een deel in eigen hand. Vijftig procent van de verschillen in geluk kan worden verklaard door de keuzes die mensen maken en door hun eigen gedrag. Ondanks alle kennis, heersen hierover nogal wat misverstanden. De gedachte is dat je gelukkiger kunt worden door je omstandigheden te veranderen, een groter huis te kopen, of geld te winnen in een loterij. Maar omstandigheden spelen, behalve als ze heel extreem zijn, maar een geringe rol: tien procent. Veertig procent van je geluk wordt bepaald door je genen, en dan blijft er dus een helft over die je zelf in de hand hebt. Dit geldt overigens voor stabiele, westerse landen. Een collega van mij zei: in helse omstandigheden kun je weinig doen om gelukkig te worden. Hoezo 50 procent in eigen hand? Dat klopt, mijn bewering geldt inderdaad voor landen waar de omstandigheden globaal al goed zijn. In Syrië zal mijn verhaal niet opgaan.
Een concrete tip? Ervaringen zijn beter dan spullen. Stel, je moet kiezen tussen een paar dure nieuwe schoenen of een weekend naar Londen. Zo’n weekend draagt meer bij aan geluk. Waarom? Spullen kopen werkt de vervelende neiging in de hand dat je gaat vergelijken: net nadat je de schoenen hebt gekocht, zie je elders nog mooiere, of goedkopere. Bij een reis maak je zulke vergelijkingen meestal niet. En wat ook meespeelt: bezit is iets individueels, een ervaring opdoen gebeurt vaak samen.’

Ap Dijksterhuis is hoogleraar Psychologie en auteur van Op naar geluk. De psychologie van een goed leven (2015)

Fleur Jongepier: ‘Waarom zouden wij geluk nastreven?’
‘We moeten ons eerst afvragen: wat verstaan we onder geluk? Daarnaast moet iedereen voor zichzelf bepalen waar hij of zij gelukkig van wordt, en of hij of zij dat wil nastreven. Als filosoof stel ik daarom veel liever de vraag: waarom zouden wij geluk nastreven? Als iedereen zijn eigen geluk tot het maximum zou nastreven, zal dat in veel gevallen negatieve implicaties voor anderen hebben. Het ideaal van zoveel mogelijk geluk nastreven is een controversiële ethische kwestie.
Een maandelijkse citytrip? Elke dag vlees eten? Geen belasting betalen? Als deze zaken je gelukkig maken, wil dat nog niet zeggen dat je het dan ook maar moet doen. Regelmatig het vliegtuig nemen heeft bijvoorbeeld grote gevolgen voor het klimaat, en daarmee voor mensen in Bangladesh, die met overstromingen te maken hebben. Iedereen houdt ervan om minder belasting te hoeven betalen, daar word je in die zin gelukkig van. Maar dat wil niet zeggen dat we daarom voor afschaffing van belasting moeten kiezen, om de simpele reden dat ons belastingsgeld bijvoorbeeld onderwijs en onderzoek mogelijk maken.
Ons handelen is vaak niet gericht op het nastreven van persoonlijk geluk. Het gevaarlijke werk dat militairen doen, maakt hen persoonlijk niet per se gelukkig. Misschien zijn ze trots op wat ze doen, maar ze dienen in de eerste plaats het maatschappelijk belang. Waarom doen we de dingen die ons niet gelukkig maken? Omdat het het juiste is om te doen, bijvoorbeeld. Geluk is in die zin overrated.’

Fleur Jongepier is promovendus in de filosofie en schrijft voor de filosofieblog Bij Nader Inzien.