Donald Trump is misschien wel de grootste, maar lang niet de enige weirdo die ooit in het Witte Huis heeft gezeten. Dat blijkt uit het nieuwe boek van docent American Studies Peter van der Heiden. ‘Op het vlak van onbeschoftheid kan Trump nog wat leren van Lyndon B. Johnson.’

Op 3 november is het zover. Dan weten we of Donald Trump zichzelf opvolgt, of dat hij de sleutels van het Witte Huis aan de democratische presidentskandidaat Joe Biden moet overhandigen.

In de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen verschijnen heel wat boeken over de 45^ste  president van de Verenigde Staten. En ook op de cover van Weirdo’s in het Witte Huis, het nieuwe boek van Peter van der Heiden, komt hij voor, en wel in de ondertitel Donald J. Trump en zijn zonderlinge voorgangers.

‘Maar mijn boek is totaal anders’, zegt Peter van der Heiden terwijl hij op het terras van De Blonde Pater aan zijn eerste van drie koffies nipt. Als de docent over Amerikaanse politiek praat, lichten zijn ogen op, uit zijn woorden blijkt nog steeds een kinderlijke fascinatie voor de echte versie van House of Cards.

‘Ik heb geen persoonlijke band met Trump’, zegt Van der Heiden. ‘Ik kijk heel erg van buitenaf naar de Amerikaanse politiek. En mijn boek, bedoeld voor iedereen die een beetje geïnteresseerd is in politiek, gaat niet alleen over Trump, maar over alle Amerikaanse presidenten.’

Therapie

Centraal in Van der Heidens boek staat een campagnefilmpje van Hillary Clinton waarin Trump helemaal met de grond gelijk gemaakt wordt. Niet door Clinton of door de Democraten, maar door zijn eigen Republikeinse partijgenoten. ‘Ze zeggen dat hij in therapie moet gaan, noemen hem een racist en seksist,’ vertelt Van der Heiden. ‘Die eigenschappen heb ik als meetlat gebruikt om de vreemdheid van alle andere oud-Amerikaanse presidenten te onderzoeken.’

Is Trump de grootste weirdo die ooit in het Witte Huis heeft gezeten? 

‘Dat denk ik wel. Hij kan niet met tegenstanders omgaan en brengt zijn beleid niet op een normale manier naar buiten. Hij slaat altijd om zich heen, plaatst gekke tweets, vertelt gemiddeld één leugen per wakend uur en suggereert dat we UV-licht moeten gebruiken om van corona te genezen. Het is schokkend dat Amerika zo gepolariseerd is dat een gek aan de macht kan komen.’

Waar komt jouw fascinatie voor Amerikaanse presidenten vandaan?

‘Alles in Amerika is bigger than life. Als je een hamburger bestelt, is die drie keer groter dan hier. Dat geldt ook voor presidenten. Het is een rariteitenkabinet, er zitten gekke mensen bij die op vreemde manieren zijn verkozen. Met Trump is een complete loonie aan de macht, die er dan ook nog eens gekke dingen mee doet.’

Welke ex-president kwam wat betreft vreemdheid het dichtst in de buurt van Trump?

‘Tot mijn verbazing en verdriet is dat mijn favoriete president tot nog toe: Lyndon B. Johnson, die in 1963 president werd nadat John F. Kennedy was vermoord. Op het vlak van onbeschoftheid kan Trump nog wat van hem leren. Johnson was een boerenlul die naakt rondliep in het Witte Huis en in het bijzijn van zijn vrouw zijn hand onder de rok van andere vrouwen stak. Hij was niet vies van fraude en was een uitgesproken racist. Het verschil met Trump is dat Johnson wel wat heeft bereikt op politiek vlak. Hij heeft de wereld dan wel in de Vietnamoorlog gestort, maar met de Burgerrechtenwet (die discriminatie verbood op vlak van ras, huidskleur, religie, geslacht of nationale oorsprong, red.) heeft hij veel betekend voor de zwarte bevolking.’

Battleground States

Lyndon B. Johnson is niet de enige voormalige president met vreemde kantjes die Van der Heiden intrigeert. ‘Hetzelfde geldt voor Bill Clinton, president van 1993 tot 2001. Heel knap hoe zo’n man overal steeds doorheen is gekomen. Zijn biografie My Life leest als een cursus over hoe je politicus wordt en kunt blijven. Later is hij enorm onderuitgegaan vanwege zijn affaire met stagiaire Monica Lewinsky. Onder ede loog hij over hun relatie en hij moest bijna aftreden. Later werd hij ook nog eens gekielhaald door de MeToo-beweging, waardoor ie een eind naar beneden is gelazerd.’

Volgens Van der Heiden was er veel mis met Clinton. Zo zat de voormalige president op zijn huwelijksdag nog aan een andere vrouw. ‘Daarnaast bleek hij dikke maatjes met Jeffrey Epstein (inmiddels overleden miljonair en veroordeeld zedendelinquent, red.). Op de Democratische Conventie mocht hij maar twee minuten speechen, terwijl hij toch een ex-president is. Geen enkele kandidaat wilde met hem op de foto. Dan ben je wel van je voetstuk gedonderd.’

Het lijstje met racistische presidenten is behoorlijk lang.

‘Die oudere presidenten waren natuurlijk allemaal slaveneigenaren. Heel wat presidenten, zoals Jefferson  – president van 1801 tot 1809 – en Harrisson – president in 1841 – hadden kinderen bij hun slaven. In het Zuiden mocht je toen nog doen wat je wilde met een slaaf. Als je lust voelde, gaf je daar aan toe.’

‘Heel wat voormalige presidenten hadden zelf slaven’

‘Onder Abraham Lincoln werd in 1863 het einde van de slavernij ingezet, maar zelf dacht hij ook niet heel verheven over zwarte mensen. Lincoln noemde ze minderwaardig, zwart en blank zouden volgens hem nooit naast elkaar kunnen leven. En iemand als Ronald Reagan, president van 1981 tot 1989, zei dat zwarte mensen nauwelijks gewend waren om op schoenen te lopen.’

Moet je niet een beetje een weirdo zijn om president te worden?

‘Dat denk ik niet. Kijk maar naar Jimmy Carter. Die komt slechts één keer in het boek voor, met het citaat dat hij wel eens een onzuivere gedachte heeft gehad over vrouwen en dat hij in zijn hoofd is vreemdgegaan. Dat is het enige wat op hem aan te merken is – buiten dat hij in ufo’s geloofde. Ook iemand als Lincoln was niet weird. Met zijn lange baard zag hij er misschien wat gek uit, maar in zijn tijd was hij een hele gewone politicus.’

In het boek worden vraagtekens gezet bij de geestelijke gezondheid van Trump: hij zou aan een vroege vorm van dementie lijden.

‘Als je interviews met Trump van twintig jaar geleden vergelijkt met die van vandaag, valt op hoe klein zijn woordenschat is geworden. Vroeger kon hij consequent een zin oplepelen, vandaag gebruikt hij alleen maar superlatieven als great, fabulous en tremendous. Nu ben ik geen arts of psycholoog, maar dat dat zijn wel aanwijzingen in die richting. De woordenschat van Reagan was in zijn tweede ambtstermijn trouwens ook veel kleiner dan in zijn eerste.’

Trump is een weirdo, maar hoe zal op zijn presidentschap worden teruggekeken?

‘Als een ramp voor het land. Aan de uitbraak van corona kan Trump niets doen, maar hij heeft veel steken laten vallen in de bestrijding ervan. Hij heeft te lang ontkend dat er iets aan de hand was. De economie in Amerika is veel harder getroffen dan elders in de wereld. Nog voor de eerste officiële coronapatiënt telde de Verenigde Staten al één miljoen werklozen. En dan was er nog het verhaal van de manipulatie van de verkiezingen door de Russen. Ik verwacht dat Trump in het rijtje zal komen te staan van de slechtste vier presidenten.’

Zou Trump de verkiezingen een tweede keer kunnen winnen?

‘Na mijn zeperd vier jaar geleden (Peter van der Heiden had in Vox voorspeld dat Hillary Clinton de verkiezingen zou winnen, red.) heb ik gezegd dat ik nooit meer voorspellingen zou doen (lacht). Het is heel onwaarschijnlijk: Democraten stemmen sowieso niet op Trump, en een luidruchtige stroming binnen de Republikeinen voert campagne voor Biden.’

‘Natuurlijk kan Trump de verkiezingen nog een keer winnen’

‘Natuurlijk kan Trump winnen. In de Battleground States ligt het nog dicht bij elkaar. Maar in Pennsylvania, Michigan en Wisconsin – staten die Trump vorige keer gewonnen heeft – staat Biden op dit moment met zo’n 5 procent voor. Als hij dan ook nog eens Arizona en Florida zou winnen, dan heeft Trump geen enkele kans en kan hij alleen nog de uitslag aanvechten. Daar heeft hij al op voorgesorteerd met zijn kritiek op de US Postal Service (Trump noemde stemmen per post een ‘recept voor fraude’, red.). Maar Biden heeft al gezegd dat de aardige mensen van het leger Trump dan naar buiten zullen escorteren.’

Wat is de grootste uitdaging voor de volgende president?

‘Dat zou het herstel van de economie en de aanpak van de coronacrisis moeten zijn, maar het allerbelangrijkste is nu om de verdeeldheid te overbruggen en er weer één land van te maken. Op de Democratische Conventie heeft Biden gezegd dat hij de president van alle Amerikanen wil worden. Trump daarentegen voelt zich alleen de president van zijn achterban. Je hebt een brugfiguur nodig zoals Jimmy Carter of Ulysses Grant, die de gekkigheid probeert in te dammen.’

‘Weirdo’s in het Witte Huis‘ van Peter van der Heiden verschijnt bij Boom Uitgevers Amsterdam en kost 22,50 euro.