Paul graaft: Ontsporing
Om de twee weken verplaatst Paul van den Broek een paar scheppen zand om dichter te komen bij de kern van de universiteit. Vandaag een gesprek over het controversiële boek Ontsporing van Diederik Stapel. 
Ik had met mezelf de plechtige afspraak gemaakt pas iets over Stapel te schrijven als ik zijn boek van A tot Z heb gelezen. Het duurde even, ik ontving het een week na verschijnen als verjaardagscadeau van mijn collega’s. Met enige gêne overhandigd: waarom de portemonnee spekken van een fraudeur die tientallen wetenschappers in zijn val heeft meegesleept? Ik heb dat nooit een sterk argument gevonden. Ik ken de motieven van de door mij geliefde auteurs niet om een boek af te scheiden, maar ongetwijfeld zal geld vaak een rol hebben gespeeld. En de duistere levenswandel van Céline heeft mij geen moment weerhouden om van zijn romans te genieten. Waarmee natuurlijk niet is gezegd dat Ontsporing van Stapel een goed boek is. Maar wie het niet leest, zal het niet weten, en mij bekruipt het vermoeden dat de meeste commentaren zijn geschreven zonder kennis van de tekst. Na lezing ben ik in verwarring. Het is een bij vlagen prachtig geschreven boek, dat een fraai inkijkje verschaft in de val van een hoogleraar. Maar is hij een crimineel? Moeten we inderdaad de sociale psychologie afserveren als slodderwetenschap, zoals de commissie-Levelt vaststelt? Moet rigoureus de bezem door de stal, liefst door de hele universiteit? Ik ga in gesprek met Marcel Becker, huisfilosoof en specialist in de wetenschappelijke integriteit. Wat vindt hij van het boek? En welke lessen trekt hij voor de wetenschap? Te weinig ethiek Over het eerste kan Becker kort zijn: niet gelezen. ‘Te veel navelstaarderige psychologie, te weinig ethiek’, oordeelt hij op basis van de recensies. In Stapels zelfbeeld herkent hij de ideologie van een dictator: alles op alles zetten om een ideaal gerealiseerd te zien in de werkelijkheid. Bij de dictator zijn mensen het slachtoffer, bij Stapel legt de wetenschap het loodje. Maar veel meer dan bij de persoon Stapel, wil Becker stilstaan bij de wetenschap zelf. Wat leert deze crisis? Het mag waar zijn dat sociaal-psychologen slodderig omgaan met hun data, zegt Becker, maar hij waarschuwt voor de al te grote ijver die de sociaal-psychologen nu aan de dag te leggen om opslag en uitwisseling van hun data beter te regelen. Op zich niks mis mee, maar liever staat Becker stil bij het gebrek aan verbinding tussen de psychologie en filosofie, twee takken waarvan allerminst duidelijk is dat ze ooit deel waren van dezelfde boom. ‘De filosofen zouden vaker concrete situaties mogen beschouwen’, vindt Becker. ‘En omgekeerd moeten de psychologen vaker filosoferen.’ Becker memoreert aan een gesprek met een hoogleraar psychologie, die laatst verzuchtte: ‘We zouden beter moeten nadenken voordat wij aan onderzoeken beginnen.’ De vinger op de zere plek. ‘Goede data zijn onontbeerlijk bij onderzoek, maar zonder reflectie vooraf en degelijke interpretatie na afloop krijg je geen voldragen wetenschap.’ Het raakt de kern van mijn duiding van Stapels val, zoals die oprijst uit zijn boek. Ik zie een giftig mengsel van geldingsdrang en roekeloosheid, maar vooral: eenzaamheid. Hij kan jarenlang zijn gang gaan zonder de zalvende werking van een collegiaal overleg, een hand op de schouder of een voet die meehelpt de rem te zoeken. Ik dacht bij het lezen meermalen aan Andre Geim, de natuurkundige die geldt als de Nijmeegse Nobelprijswinnaar, die ik ooit mocht spreken over het geheim van zijn succes. Onze vrijdagmiddagborrel, zei hij, met de voeten op tafel met collega’s peinzen over alles wat voorbij komt. Samen. In rust. Deze decemberdagen geven mij extra inspiratie om de discussie een andere wending te geven. Ik zie geen heil in het criminaliseren van de hoogleraar. In het afserveren van een intrigerend wetenschapsterrein. Of in een debat over verdergaande controle. Vertrouwen zie ik als kern van de academie, die in deze gure storm na Stapel nauwelijks nog overeind blijft. Mijn boodschap is even eenvoudig als barmhartig: vaker op vrijdagmiddag samen met de voeten op tafel, om te beginnen in 2013. / Paul van den Broek
The Truth schreef op 28 december 2012 om 15:56
#”Bij de dictator zijn mensen het slachtoffer, bij Stapel legt de wetenschap het loodje.”
Sub-optimale informatieverstrekking en valse informatie de wereld inhelpen heeft geen schadelijke gevolgen voor mensen??!!
Wat dacht je van al die phd-studenten die moeten leven met de gedachte dat ze door Stapel zijn bedonderd en ze zo (onbewust?) hebben meegeholpen met het in de wereld brengen van sub-optimale en/of valse informatie en de gedachte dat (mede) daardoor er wellicht vele andere onderzoekers in andere landen zijn geweest die daar weer op voortborduren en daar weer geld aan besteden?!?!
En wat dacht je van al dat geld (1.4 miljoen euro, volgens de laatste schattingen, in het geval Stapel) wat anders aan nuttig en optimaal verschafte informatie/ onderzoek had kunnen worden besteed. Is dat alles niet schadelijk voor mensen ??!!
#” Hij kan jarenlang zijn gang gaan zonder de zalvende werking van een collegiaal overleg, een hand op de schouder of een voet die meehelpt de rem te zoeken.”
In het rapport van Levelt staat dat Stapel vantevoren vaak de onderzoeksopzet doornam met zijn collega’s (pag. 32 “In een eerste variant verliep de voorbereiding voor deze onderzoeken normaal. Na uitvoerige discussiesmet de coauteur(s) werden stimuli en vragenlijsten ontwikkeld en werden het aantal proefpersonen en dete volgen procedure vastgesteld.”). 70 co-auteurs zijn genoeg handen op schouders en voeten die mee hadden kunnen helpen/ hebben geholpen lijkt me…
Oftewel: “overleggen” in een groepje blijkt helaas niet echt te werken in sommige gevallen. Als je dat na alles wat er is gebeurd/ gaat gebeuren nu nog voorstelt als “oplossing”…wow……Een zin als “Mijn boodschap is even eenvoudig als barmhartig: vaker op vrijdagmiddag samen met de voeten op tafel, om te beginnen in 2013” begrijp ik dan ook totaal niet: als de Stapel affaire iets heeft aangetoont is het wel dat alleen “overleggen” niet echt verstandig is voor onderzoekers die serieus wetenschap willen beoefenen….
Als je serieus wetenschap wil beoefenen lijkt het me juist van belang om zaken voor iedereen (de maatschappij, andere onderzoekers, onderzoekers buiten je eigen universiteit, etc.) eenduidig/ helder/ controleerbaar/ verifieerbaar te maken. Zo zou je b.v. online vantevoren je hypotheses kunnen vastleggen en je data opslaan. Dat laat ook meteen zien dat je je vak en verantwoordelijkheid serieus neemt: ideale oplossing voor onderzoekers die wetenschap willen beoefenen lijkt me !
#”Becker, maar hij waarschuwt voor de al te grote ijver die de sociaal-psychologen nu aan de dag te leggen om opslag en uitwisseling van hun data beter te regelen. Op zich niks mis mee, maar liever staat Becker stil bij het gebrek aan verbinding tussen de psychologie en
filosofie, twee takken waarvan allerminst duidelijk is dat ze ooit deel waren van dezelfde boom”
Misschien is er hier geen plek voor woorden als “liever” of “belangrijker”. Misschien is de situatie te vergelijken met de termen “betrouwbaarheid” (online opslaan data, hypotheses vantevoren online vastleggen, etc.) en “validiteit” (theorievorming, “je afvragen wat je eigenlijk aan het doen bent”). Beiden zijn wellicht onontbeerlijk, en de een is niet belangrijker dan de ander…
#”Becker memoreert aan een gesprek met een hoogleraar psychologie, die laatst verzuchtte: ‘We zouden beter moeten nadenken voordat wij aan onderzoeken beginnen.’
Wow….
Beter laat dan nooit zullen we maar zeggen dan…
# Wetenschap/ universiteiten zijn geen kleuterschool in hemelsnaam ?!?! Je hebt als hoogleraar, onderzoeker en als universiteit een voorbeeldfunctie en verantwoordelijkheid. Daarnaast heb je gewoon wettelijk plichten die je na dient te komen.
Als je dat alles niet doet, staan daar passende sancties tegenover. Alleen al omdat anders universiteiten, onderzoekers, en publicaties niets anders zijn dan instanties, mensen, en dingen die slechts een mening of boodschap (willen?) verkondigen. En dat dan ook nog met hulp van geld wat de maatschappij op moet hoesten…
The Matrix schreef op 30 december 2012 om 18:55
Ik heb vooral medelijden met veel onderzoekers, professoren en hoogleraren. Het lijkt soms wel alsof ze voor de gek worden gehouden. Het lijkt soms wel alsof professoren en hoogleraren zeg maar de phd studenten zijn in het geval Stapel…
Wat de Stapel affaire namelijk ook helder maakt is dat zogenaamde “top journals” helemaal niet zo top zijn (in ieder geval niet “top” genoeg om opzichtige, rare fouten in artikelen te spotten). Los van logische argumenten die slimme mensen al lang doorhadden (b.v. dat het raar is dat niet-significante resultaten bijna niet in dat soort journals worden gepubliceerd en dat een impact factor wetenschappelijk en logisch gezien bijna nergens op slaat), is er nu dan ook nog eens empirisch bewijs dat een artikel in een journal verder weinig hoeft te zeggen over de validiteit en waarde van het artikel. Al die onderzoekers die in die journals hebben gepubliceerd hadden “goud in handen”, maar wellicht is er wat van de glinstering af nu ook…
Het is bij dit alles overigens ook wellicht grappig om je te bedenken dat sommige uitgevers van journals letterlijk meer geld verdienen dan bedrijven die goudmijnen bezitten (zoek maar op). Het is ook grappig om je te bedenken dat universiteiten en professoren wel wettelijke plichten hebben maar journals volgens mij niet. Het is ook grappig om je te bedenken dat onderzoekers gratis meewerken aan die publicaties (zowel als onderzoeker als als reviewer) en dat verder de universiteiten en mensen die het willen lezen er geld voor moeten betalen om het onderzoek te lezen.
Je kan tegenwoordig online alles publiceren, daarna kan je verwijzen ook als er een niet-significant resultaat uit zou komen (helpt je als onderzoeker met je theorievorming en met je citaties). Ik zou me ook kunnen voorstellen dat onderzoekers meer waarde hechten aan onderzoek wat online is gepubliceerd met b.v. pre-registratie en data opslag omdat de kans groter is dat dat ware en nuttige informatie bevat (handig zodat je minder tijd, geld en energie verspilt aan onjuiste informatie en het levert ook mogelijk meer citaties op).
Het lijkt soms wel alsof sommige onderzoekers, professoren en hoogleraren niet doorhebben dat ze misschien op een lopende band staan met zijn allen, elkaar soms misschien zelfs proberen weg te duwen van die lopende band en dat alles omdat ze allemaal naar een plastic wortel willen rennen die voor de lopende band hangt…Als ze allemaal gewoon besluiten om eens stil te staan bij wat ze aan het doen zijn, rond te kijken en in te zien dat de lopende band in een veld vol met echte wortels staat en samen tegelijk van de lopende band stappen, zouden ze het zichzelf een stuk makkelijker maken. De wereld zou er ook beter van worden denk ik…
Ik heb vooral medelijden met diegenen die nog in de Matrix zitten….