-
December 2021: studenten demonstreren tegen het leenstelsel in Den Haag. Fotograaf onbekend
Het leenstelsel wordt afgeschaft en de basisbeurs komt terug, zo staat in het nieuwe regeerakkoord. Toch zijn veel studenten van de ‘pechgeneratie’ niet tevreden met de compensatie die ze krijgen. Zaterdag gaan ze demonstreren op het Museumplein. ‘Het kabinet kan niet zomaar negen jaar aan studenten aan de kant schuiven alsof ze bij het grofvuil horen.’
Het nieuwe kabinet wil het leenstelsel met ingang van 2023 afschaffen en de huidige studenten compenseren. Hiervoor is 1 miljard extra uitgetrokken, wat neerkomt op ongeveer 1000 à 2000 euro compensatie per student. Veel te weinig, vinden veel studenten. Zij gaan zaterdag demonstreren op het Amsterdamse Museumplein tijdens het Compensatieprotest. Deze drie Nijmeegse studenten zijn erbij.
Mo Quirijnen (23), student Geschiedenis en Filosofie:
‘Er klopt geen moer van het systeem. Het is goed dat het kabinet het leenstelsel gaat afschaffen, maar mijn generatie wordt daardoor keihard genaaid. Vanwege mijn dubbele bachelor doe ik langer over mijn studie dan iemand die nominaal loopt. Hierdoor is mijn studieschuld ook hoger. Het voelt alsof ik financieel gestraft word omdat ik meer uit mijn studie wil halen.’
‘Als je ziet hoe deze beweging groeit dan heb ik hoop dat er iets gaat veranderen. Het liefst zou ik willen dat mijn studieschuld wordt kwijtgescholden, maar of dat heel haalbaar is weet ik niet. Een eerste stap zou zijn dat bij het aanvragen van een hypotheek niet gekeken wordt naar mijn studieschuld. Het belangrijkste is dat een studieschuld niet de rest van mijn leven verkloot.’
‘Met dat in mijn achterhoofd ga ik protesteren. Ik denk niet dat we door twee uurtjes op het Museumplein te staan het kabinet ervan kunnen overtuigen om ons eerlijker te compenseren, maar het zet een beweging op gang die op lange termijn wél invloed kan hebben. We laten de regering en Tweede Kamer horen dat we niet zomaar accepteren wat zij bedenken en we creëren bewustzijn onder studenten: we hoeven dit niet zomaar te pikken.’
Daan Willems (22), student Griekse en Latijnse Taal en Cultuur:
‘Er is in 2015 gekozen de basisbeurs te vervangen door het leenstelsel zodat het bespaarde geld gebruikt kon worden om te investeren in het onderwijs. Dat was wat mij betreft echt een goedpratertje. Ik heb er tot nu toe weinig van gemerkt. Bovendien plukt de nieuwe generatie studenten die óók een basisbeurs krijgt daar pas echt de vruchten van. Dat misgun ik hen niet, maar ik gun mezelf wel een eerlijke compensatie.’
‘Het leenstelsel is verdwenen vanwege aanhoudend protest. Daarom heb ik er vertrouwen in dat dit protest ook tot succes kan leiden. De Landelijke Studenten Vakbond verwacht namelijk dat het Compensatieprotest het grootste studentenprotest ooit gaat worden. Deze demonstratie is een goede eerste stap om serieus duidelijk te maken dat wij deze vorm van compensatie niet accepteren. Wij zijn niet de klimaatdrammers, maar de compensatiedrammers. Dit moet gewoon anders.’
‘De compensatie die nu voorgesteld wordt is echt beledigend. Het kabinet kan niet zomaar negen jaar aan leenstelselstudenten aan de kant schuiven alsof ze bij het grofvuil horen. Ik zou graag willen zien wat er gebeurd is met het geld dat de overheid sinds 2015 heeft bespaard en in onderwijs heeft gestoken om de kwaliteit ervan te verbeteren. Een soort eindevaluatie van het leenstelsel met de vraag “Was dit het waard?”. Ik weet eigenlijk wel zeker dat het antwoord daarop nee is.’
Shivan Meijs (20), student Politicologie en lid van het actiecomité van AKKU:
‘Als lid van het actiecomité van AKKU ben ik betrokken bij de organisatie van het protest en de opbouw van de campagne in Nijmegen. Zo zijn we afgelopen dinsdag oproepen gaan krijtsprayen om mensen aan te sporen om zaterdag naar het compensatieprotest te komen.’
‘Vanuit Nijmegen gaan er meer dan vierhonderd studenten naar het museumplein zaterdag. Dat is het grootste aantal aanmeldingen dat we ooit voor een actie hebben gehad. Mocht je nog twijfelen om te gaan: kom voor je eigen rechten op, ook als je geen studieschuld hebt. Zelfs al zou je het niet voor jezelf doen, doe het dan in ieder geval voor je medestudenten.’
‘Zelf vind ik het belangrijk dat we gehoord worden en een fatsoenlijke compensatie krijgen. Je hoeft als student niet te accepteren dat je onderdeel bent van een mislukt experiment waar je zelf voor de kosten moet opdraaien.’
Basisbeurs voor instellen leenstelsel
In het basisbeursstelsel kregen studenten een vast bedrag per maand gedurende de nominale duur van hun opleiding. Dat is de tijd die het kost waarbinnen je de opleiding normaal gesproken af kunt maken, bijvoorbeeld drie jaar voor een bachelor en een jaar voor een master. De hoogte van de basisbeurs was afhankelijk van of je uitwonend of thuiswonend was. Voor een uitwonende student was de basisbeurs in 2015 286,15 euro en voor een thuiswonende student 102,77 euro. Voor een vierjarige studie kregen uitwonende studenten dus in totaal een bedrag van 13735,20 euro – mits ze binnen tien jaar afstudeerden.
B.Rompot schreef op 7 februari 2022 om 11:42
Op meerdere plaatsen duiken geluiden op van studenten die graag hun hele studieschuld kwijtgescholden wil zien, zo ook hierboven. Zoals echter in het staatje aangegeven, met de oude basisbeurs zou men maximaal EUR 13.000 hebben binnengetikt – onder de voorwaarde van voldoende studiepunten. Vóór 1996 was het allemaal nog een stuk rianter, maar daar hadden de cohorten daarna vrede mee te hebben. Het lijkt haast alsof de huidige “pechgeneratie” elk gevoel voor proportionaliteit kwijt is.
Studeren kost geld. De berichten in de media geven het idee alsof 18-jarigen er allemaal toe gedwongen zouden zijn, en dat het werkelijk schandalig is dat ze hiervoor wat extra hebben moeten lenen. Uit geen enkel onderzoek tot dusver blijkt echter dat de toegankelijkheid van het hoger onderwijs in gevaar is geweest; voor de minder draagkrachtigen bestaan er nog altijd aanvullende beurzen. De hoge huizenprijzen zijn bovendien geen exclusief probleem voor gestudeerde jongeren, en waarom zouden die eigenlijk anderen gemakkelijker van de markt mogen drukken?
PS
Ik heb jarenlang kijk- en luistergeld betaald voordat het in 2000 werd afgeschaft. Mag ik compensatie voor de jaren 1969-2000?
Pechstudent schreef op 7 februari 2022 om 13:20
U heeft volkomen gelijk dat het niet eerlijk of realistisch is om kwijtschelding van de studieschuld te eisen/verwachten. Dit is niet in verhouding met de misgelopen basisbeurs en doet bovendien geen recht aan de studenten die minder of niet geleend hebben en in plaats daarvan veel gewerkt en/of sober geleefd hebben. Een compensatie ter hoogte van de basisbeurs die de huidige generatie studenten onder het oude of nieuwe stelsel had gekregen is echter meer dan terecht. Dit is dan ook wat geëist wordt, zoals meermaals is benoemd op het Museumplein afgelopen zaterdag.
Uw vergelijking over kijk- en luistergeld gaat dan ook niet op, omdat deze is afgeschaft en daarna niet meer ingevoerd. Soms pakken veranderingen voor bepaalde mensen gunstig of ongunstig uit, dat is inderdaad nou eenmaal zo. Logisch, anders is het onmogelijk om ooit iets te veranderen. Echter, in de situatie van het leenstelsel wordt iets ten nadele van een generatie ingevoerd en vervolgens, omdat het blijkbaar niet werkt, weer afgeschaft. Dan is het toch volkomen onrechtvaardig om die enkele generatie met de gevolgen van dat mislukte experiment te laten zitten? En dan laat ik nog even buiten beschouwing dat het ook die generatie is die niks heeft gemerkt van de beloofde investeringen in het onderwijs, de korting op collegegeld is misgelopen én twee jaar matig online onderwijs heeft moeten verduren.
Jurgen Brink schreef op 7 februari 2022 om 14:22
Beste B.Rompot,
Het is geheel correct dat er geen negatief effect op de toegankelijkheid van het onderwijs is gevonden als gevolg van het leenstelsel. Een ander effect wat volgens mij wel optreedt is dat het leenstelsel de ongelijkheid tussen studenten met rijk(ere) ouders en ouders die weinig of minder te besteden hebben, heeft vergroot. Deze laatste groep heeft een hogere studieschuld dan hun medestudenten met welgestelde ouders en daarmee een minder gunstige uitgangspositie na afstuderen. Het alom bekende effect dat als je eenmaal vermogen hebt, dat het zichzelf versterkt en dus de kloof tussen de have’s en de have not’s vergroot,
Er lijkt een trend (zie ook de uitspraak van de Hoge Raad over de vermogensrendementsheffing) om met terugwerkende kracht groepen die nadeel van beleidskeuzes hebben ondervonden daarin tegemoet te komen. Hoezeer ik het de ‘pechgeneratie’ ook gun, vind ik het ingewikkeld om hen tegemoet te komen of te compenseren, want waar trek je maatschappelijk de grens. Het is niet te doen om bij elke beleidswijziging met terugwerkende kracht de nadelen te repareren.
Volgens mij zit de meeste pijn in de gevolgen voor de kansen van deze pechgeneratie op de woningmarkt en wellicht zijn zij met maatregelen die zich daar op richten meer dan met een grotere kwijtschelding van opgebouwde studieschuld.
Voer voor filosofen, bestuurskundigen en politicologen
B.Rompot schreef op 8 februari 2022 om 10:26
@Pechstudent: het kijk- en luistergeld bestond eerst niet, toen wel, daarna niet meer. Wie alle drie de fasen heeft meegemaakt, zou dan ook zijn/haar geld terug mogen vragen. Verder, anders dan u schrijft is er geen bewijs dat het leenstelsel “niet werkt” (hoe is dat trouwens ooit te testen?). Het is puur de grilligheid van de politiek om het nu halsoverkop terug te draaien – echter, eerst maar eens zien of het überhaupt lukt met een rechtvaardig nieuw stelsel te komen. De pechgeneratie veronderstelt nu gemakkelijk dat iedereen weer een basisbeurs gaat krijgen, maar dat is nog verre van zeker – evenmin de hoogte ervan.
@Jurgen: Een stelsel met een basisbeurs voor iedereen pakt in elk geval nog onrechtvaardiger uit voor kinderen van minder vermogende ouders tegenover kinderen van vermogende ouders. In die zin is het leenstelsel niet minder rechtvaardig. Wat de woningmarkt betreft: zoals gezegd is dat geen exclusief probleem van studenten; en waarom zouden bij hen niet de schulden moeten worden meegeteld, en mensen die leningen hebben op andere gronden wél? Over onrechtvaardig gesproken. Dit is een dossier dat sowieso moet worden opgepakt en los zou moeten staan van deze discussie, mede omdat de student-met-schuld maandelijks maar een paar tientjes afbetaalt.
Geen rooie rakker schreef op 8 februari 2022 om 11:09
Weer een zeer divers gezelschap van rooie rakkers dat Vox heeft geïnterviewd. Mooi!