ABP, het pensioenfonds van de medewerkers van de Radboud Universiteit, investeert in een omstreden palmolieplantage in Papua. 'ABP wil zijn invloed gebruiken om de eigenaars van de plantage tot beter gedrag te dwingen. De vraag is of dat werkt’, zegt internationaal klimaat- en beleidsonderzoeker Heleen de Coninck.

Pensioenfonds ABP, waarbij alle medewerkers van de Radboud Universiteit zijn aangesloten, investeert vier miljoen euro in Posco Daewoo, het Zuid-Koreaanse bedrijf dat eigenaar is van de palmolieboerderij. In totaal investeert ABP 147 miljoen euro in alle bedrijfsonderdelen van Posco Daewoo, Posco en Daewoo. Met dat nieuws kwam de journalistieke website OneWorld dinsdag op de proppen.

Tabak en kernwapens

Voor de bouw van de plantage ging – met vergunning van de Indonesische overheid – een essentieel stuk oerbos tegen de vlakte. De gevolgen voor mens en milieu zijn ingrijpend, schrijft OneWorld. De migratie van enkele beschermde wilde zoogdieren zoals de grondkoeskoes, de boomkangoeroe en het hert, is blijvend en onomkeerbaar. Een rivier die tot voor kort als drinkwaterbron fungeerde, is verontreinigd omdat de plantageboerderij er zijn afvalwater loost. Vissen gingen dood, omwonenden kregen jeuk en uitslag. In het artikel schrijft OneWorld dat de bewoners bovendien op voorhand niet voldoende werden geïnformeerd over de kap.

De beleggingen van ABP deden in het verleden al vaker stof opwaaien. In januari meldde het pensioenfonds nog dat het zijn beleggingen in producenten van tabak en kernwapens voor 3,3 miljard binnen een jaar wil verkopen, omdat ‘deelnemers en belangenorganisaties daar om vroegen’.

In 2014 verzamelden activisten 1,7 miljoen handtekeningen tegen beleggingen in drie Israëlische banken die de bouw van illegale nederzettingen financieren. Het betrof toen een investering van 50 miljoen euro.

Wetenschappelijke controverse

Investeringen in kernwapens, tabak en fossiele brandstoffen genereren traditioneel veel aandacht. ‘Voor biobrandstoffen is dat minder het geval,’ zegt de Nijmeegse internationaal klimaat- en beleidsonderzoeker Heleen de Coninck. ‘Biobrandstoffen zijn ingewikkeld. Er is een heftige wetenschappelijke discussie aan de gang over de effecten. Aan de ene kant dragen biobrandstoffen eraan bij om van fossiele brandstoffen af te komen en om klimaatverandering tegen te gaan. Bovendien is er een stijgende vraag naar producten als shampoo en margarine, die met palmolie worden vervaardigd. Die vraag blijft en wordt niet aangepakt. Aan de andere kant leiden biobrandstoffen, direct en indirect, tot broeikasgasemissies via veranderend landgebruik, achteruitgang van natuur en mogelijk tot hogere voedselprijzen.’

‘Er woedt een heftige wetenschappelijke discussie over de effecten van biobrandstoffen’

De verbouwing van palmolie gaat vaak gepaard met een massale ontbossing, met alle gevolgen van dien voor de omwonenden en het klimaat. ‘Een palmolieboerderij creëert misschien wel veel banen, maar die zijn vaak tijdelijk en niet voor iedereen,’ zegt De Coninck. ‘En erger nog: veel mensen komen niet meer aan hun basisvoedsel.’

Ook de manier waarop de traditionele Indonesische gemeenschap met elkaar samenhangt, staat onder druk. ‘De gevolgen voor de antropologische waarde en de lokale kennis van deze gemeenschap lijken me ook relevant,’ aldus De Coninck.

Hoge risico’s

In het verleden zei ABP steeds dat duurzaamheid een criterium is in zijn beleggingen, maar dat het rendement op lange termijn belangrijker is. Wat betreft de investering in de palmolieboerderij zegt het pensioenfonds dat ze zijn macht willen gebruiken om iets te veranderen.

‘De vraag is of ABP vasthoudt aan zijn duurzaamheidscriteria,’ zegt de Coninck. ‘Eigenlijk moeten ze tegen de mensen van de plantage zeggen: ‘Als je onze lijn niet volgt, trekken we onze investering terug’. Het OneWorld-artikel impliceert dat dat het beleid is, maar dat het ABP dat niet doet.’

Op welke manier zou de universitaire gemeenschap, waarvan alle medewerkers hun pensioen opbouwen bij het ABP, een statement kunnen maken? ‘Je zou in ieder geval het ABP en andere investeerders kunnen aanspreken op de impact die ze hebben op het milieu,’ aldus de Coninck. ‘Of we meer kunnen doen, kan ook afhangen van risicoregels voor investeringen waaraan publiek gefinancierde instellingen moeten voldoen.’

Langetermijnvisie

De Radboud Universiteit gaat het gesprek met pensioenfonds ABP in ieder geval niet uit de weg. ‘Als een van de grootste pensioenfondsen ter wereld is de invloed van ABP groot,’ zegt woordvoerder Martijn Gerritsen. ‘Deze positie geeft ABP de mogelijkheid om te fungeren als accelerator van de transitie naar een duurzame samenleving.’

Op 2 oktober 2017 schreef de Radboud Universiteit al een brief aan het ABP. Daarin deed de universiteit een drieledige oproep naar het pensioenfonds. De Radboud Universiteit verzocht het ABP om te beleggen in duurzame activiteiten en in energievormen die toekomstbestendig zijn. Het pensioenfonds werd daarnaast opgeroepen om bedrijven binnen de portefeuille, die nog niet doordrongen zijn van de urgentie van de klimaatproblematiek, te verleiden tot transitie. Tot slot vroeg de universiteit aan ABP om een duidelijke langetermijnvisie te formuleren die voorbij 2020 strekt, gekoppeld aan de doelstellingen van het klimaatverdrag van Parijs.

‘Een dergelijk verzoek geldt nog steeds en komt ook van de gezamenlijke universiteiten,’ aldus de woordvoerder. ‘VSNU heeft het initiatief genomen voor een gesprek met ABP over duurzaam investeren en beleggen.’