Pestgedrag wordt op de middelbare school beloond met populariteit. Jongeren die de slachtoffers verdedigen zijn juist minder populair. Dat blijkt uit onderzoek van ontwikkelingspsychologe Loes Pouwels onder 1600 middelbare scholieren. Ze promoveert volgende week.

Pesten, dat doe je niet, vinden scholieren in het algemeen. Maar als het gaat over pestende klasgenoten, dan keuren ze pesten opeens niet meer af. Ontwikkelingspsychologe Loes Pouwels benaderde ruim honderd scholieren en hun klasgenoten van ongeveer zestien jaar oud. Ze legde hen uitgebreide vragenlijsten voor. In totaal bereikte ze zo een kleine 1600 scholieren. Pesten komt in het voortgezet onderwijs veel voor, blijkt uit de antwoorden. Meer dan 30 procent is pester, hulpje van de pester of moedigt het pesten aan. 10 tot 15 procent van de leerlingen geeft aan wel eens slachtoffer te zijn van pesten.

Status

Opvallend genoeg blijken de pesters op de middelbare school tot de populaire klasgenoten te behoren. De verdedigers van de slachtoffers zijn juist minder populair. Pouwels geeft als mogelijke verklaring de ‘maturity gap’ die veel jongeren zouden ervaren. ‘Als middelbare scholieren worden zij vaak niet als volwassene behandeld, terwijl ze daar al wel behoefte aan hebben. Juist door agressief gedrag te vertonen kunnen pesters laten zien dat zij wél hun eigen regels bepalen, dat zij wél autonoom kunnen opereren. Het geeft ze de status van een volwassene.’

‘Pesters gaan vaak heel strategisch te werk’

Als middelbare scholieren pesten is dat meestal in de vorm van roddelen, buitensluiten en negeren. Overigens zijn het vaker jongens dan meisjes die pesten, blijkt uit Pouwels onderzoek. Met pesten kun je als jongere invloed uitoefenen op de groep. Door te roddelen over klasgenoten kun je bereiken dat die klasgenoten buiten de eigen groep blijven. ‘Pesters gaan vaak heel strategisch te werk. Ze weten precies wie ze wel en niet moeten pesten.’ Pouwels zag overigens ook enkele pesters die niet zo populair zijn. Vaak zijn het jongeren die impulsief reageren, zich makkelijk uit de tent laten lokken en niet goed overzien in welke situatie ze het pesten beter kunnen laten. Zij worden dan ook vaak zelf gepest.

Speciale rol

In Nederland bestaan wel programma’s om het pesten aan te pakken. ‘Maar onderzoek laat zien dat we nog niet weten hoe we pesten op de middelbare school effectief tegen kunnen gaan.’ In de VS is een programma dat aansluit bij de populariteit van pesters, onder de naam Meaningsful Roles.  Hierbij krijgen alle kinderen in een klas een speciale rol, zoals nieuwsreporter of class greeter (zo’n leerling mag de klas steeds verwelkomen in een nieuw lokaal).

Pesters worden gekoppeld aan sociaalvaardige klasgenoten en samen krijgen ze een rol die hen aanzien geeft. Het prijzen van elkaars sociaal gedrag is de norm in de klas. Zo leren pesters dat ze ook populair kunnen zijn als ze agressief gedrag achterwege laten. Meaningsful Roles kan een voorbeeld zijn voor Nederlandse middelbare scholen, denkt Pouwels. ‘Maar dan zou het eerst aangepast moeten worden aan de dynamiek van het pestgedrag op Nederlandse scholen. Een eerste stap zou zijn om rollen te bedenken waarin pesters op een positieve manier een coole, invloedrijke positie kunnen verkrijgen in de Nederlandse klas.’

Loes Pouwels promoveert 18 januari om 14.30 uur in de Aula