Ontwikkelingspsychologe Tirza van Noorden doet onderzoek naar pestgedrag. Uit haar onderzoek blijkt dat pesters heus wel empathisch zijn, op een bepaalde manier. Van Noorden is een van de tien veelbelovende vrouwelijke onderzoekers die vanmiddag een Frye stipendium krijgt uitgereikt.  

Veel antipestprogramma’s richten zich op het ontwikkelen en trainen van empathie. De veronderstelling is namelijk dat pesters minder of zelfs geen empathie hebben. Maar volgens Van Noorden ligt het net even anders. De ontwikkelingspsychologe onderscheidt twee soorten empathie: cognitieve empathie (weten hoe een ander zich voelt) en affectieve empathie (voelen hoe een ander zich voelt).

Pesters hebben over het algemeen minder affectieve empathie, blijkt uit haar onderzoek. Ze weten dankzij hun ervaring en intelligentie wel hoe een ander zich in een bepaalde situatie moet voelen, maar echt voelen wat de ander doormaakt, doen ze niet. ‘Het is ook wel logisch dat pesters een vorm van empathie hebben. Het verklaart meteen waarom het vaak populaire kinderen zijn die veel vrienden hebben. Om vriendschap te kunnen onderhouden heb je sociale vaardigheden nodig, waaronder empathie.’

Van Noorden bezocht 34 basisscholen in de regio en liet kinderen van groep 5, 6 en 7 nadenken over stellingen als ‘Wanneer ik een kind zie huilen, voel ik mij ook verdrietig’. Met een aantal kinderen ging ze dieper in op het pesten in de klas. Van Noorden ontdekte hoezeer pesten een groepsproces is. Alle kinderen die bij het pesten zijn betrokken, ook de slachtoffers, ervaren minder affectieve empathie voor de ander.

Cyberball
Opvoeders proberen slecht gedrag vaak te corrigeren met opmerkingen als ‘Probeer je toch eens in haar te verplaatsen’. ‘Maar daarmee doen ze een beroep op gevoelens van cognitieve empathie en dat is nu juist níet het probleem’, zegt Van Noorden. Misschien dat het computerspel Cyberball kinderen meer te bieden heeft. ‘Dat spel laat zien hoe het voelt om buitengesloten te worden. Je wordt als speler namelijk daadwerkelijk buitengesloten. In de praktijk blijkt het veel indruk te maken, zeker op kinderen. Het is dus wel belangrijk achteraf duidelijk uit te leggen dat het maar een spel is.’

Van Noorden zet het geld (3500 euro) van haar stipendium in voor een bezoek aan twee gerenommeerde wetenschappers op haar vakgebied, William Bukowski in Montreal, en Simona Caravita in Milaan. / Martine Zuidweg