Politiek commentator en parlementair historicus Peter van der Heiden volgt de Nederlandse politiek op de voet. In aanloop naar de verkiezingen op 15 maart schrijft hij een serie op voxweb.nl. Vandaag over de voortkabbelende campagne. 'Waar we bij eerdere verkiezingen konden kiezen uit verschillende smaken neoliberalisme, staan er nu 'fifty shades of populism' op het stembiljet.

Zelden heb ik zo’n maar voortkabbelende verkiezingscampagne meegemaakt als de huidige. Een echt thema lijkt er niet te zijn, behalve of rechts (VVD) of erg rechts (PVV) de grootste wordt. En de debatten die er zijn vallen redelijk dood omdat degene die er stelselmatig niet bij is vanwege te veel sprekers, jullie hebben mijn broer geïnterviewd of gewoon geen zin, nou net degene is om wie de verkiezingen lijken te scharnieren. Het enige thema lijkt Wilders – en dan vooral de vraag of je wel of niet met hem wil regeren. En natuurlijk wat voor land we zouden zijn als hij de grootste zou worden.

‘De kiezer zweeft erop los. Met partijen die zo op elkaar lijken, is het lastig neerdalen.’

Net zo’n land als wanneer hij de op één na grootste zou worden, lijkt mij. Of gewoon ongeveer net zo groot als de anderen. Zelfs als hij minister-president zou worden, dat weliswaar weinig waarschijnlijk is maar je weet maar nooit, zijn we nog net zo’n land als gisteren en vandaag. Nederland is namelijk al veranderd, doordat het politieke midden steeds meer naar de PVV is opgeschoven. Een PvdA-lijsttrekker die duidelijke grenzen stelt aan het aantal in Nederland op te nemen vluchtelingen, omdat het draagvlak er anders niet is – zonder dreiging van Wilders ondenkbaar. Een VVD-premier die ‘pleur op’ roept tegen hem onwelgevallige buitenlanders? Daar heb je toch echt de dreiging van populistisch rechts voor nodig. En een christendemocratische voorman die zijn eigen religie net wat meer vrijheid wil geven dan die van een ander – zonder PVV volstrekt onmogelijk. Waar we bij eerdere verkiezingen konden kiezen uit verschillende smaken neoliberalisme, staan er nu fifty shades of populism op het stembiljet.

En dus zweeft de kiezer er lustig op los. Met partijen die zo op elkaar lijken, is het lastig neerdalen. Mij is het al wel gelukt, maar ik kan me heel goed indenken dat het knap lastig is om een keuze te maken op 15 maart. Het gebrek aan inhoudelijke campagne maakt het er ook niet gemakkelijker op. Het CDA probeert het opeens met humor (nou ja, het blijft steken in een tenenkrommende calvinistische poging), de VVD gooit het op optimisme (je moet toch wat als je lijsttrekker alles weglacht), GroenLinks vindt het tijd voor verandering (hé, was er niet al eens een staatsman die met die leus aan de macht kwam?) en Wilders gaat voor het teruggeven van ons land aan ons.

‘Twijfelen tussen de VVD en de SP: het komt steeds vaker voor’

Het zegt allemaal niets. Het zet een sfeertje neer, met de hoop dat er genoeg mensen bij willen horen. Windowdressing – maar niemand weet wat er nu eigenlijk verkocht wordt in de ruimte achter de etalage. Geen wonder dat er niet alleen langer en meer gezweefd wordt, maar ook extremer. Twijfelen tussen de VVD en de SP – een decennium geleden nog volstrekt ondenkbaar, omdat die partijen letterlijk niets gemeen hebben – komt steeds vaker voor. Want bij gebrek aan een inhoudelijke campagne stemt de kiezer op gevoel. Waar dat toe kan leiden hebben we gezien in de Verenigde Staten, waar op basis van gevoel een volstrekte randdebiel (met mijn excuses aan mensen die echt onder deze categorie vallen, maar ik weet even geen beter woord) aan de macht is gekomen. En in het Verenigd Koninkrijk, dat op basis van gevoel een ongewis economisch en politiek avontuur tegemoet gaat. En eigenlijk ook hier, met het absurde referendum over het associatieverdrag met Oekraïne.

In een tijd van feitenvrije politiek en alternatieve waarheden wordt het door de ratio verlaten terrein ingenomen door ongestuurde emotie. Dat maakt de kans op politieke ongelukken levensgroot. Breng dus in godsnaam weer inhoud in de campagne. Maak duidelijk waar de verschillen zitten – en niet alleen met Wilders. Geef de kiezer de kans om op inhoudelijke gronden te kiezen; het zal een keuze opleveren die veel beter voelt dan een keuze enkel op emotie.