Afgelopen november mocht Nederland weer naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Zo ook politiek commentator en universitair docent Peter van der Heiden. Wat valt hem op? In deze serie becommentarieert hij het politieke nieuws.

Het ligt er dan eindelijk, na zo’n zes maanden onderhandelen: een hoofdlijnenakkoord tussen PVV, NSC, VVD en BBB. En, na ampele bestudering, lijkt het bruine gehalte nog wel mee te vallen. We zoeken vergeefs op de woorden Koran, Marokkaan en hoofddoek (in welke variant dan ook) en islam komt maar één keer voor. Weliswaar in combinatie met terrorisme, maar toch. Wilders’ ijskast zit blijkbaar nog steeds vol – nu maar hopen dat de coalitiepartners de deur ervan goed bewaken.

Was al die paniek dan voor niets? Nee, natuurlijk niet. Nog steeds wordt door regeringsdeelname van de PVV radicaal-rechts gedachtengoed genormaliseerd. Het is wat dat betreft een kantelpunt in de geschiedenis.

‘De milieubeweging heeft de bezwaarschriften al klaarliggen’

Het akkoord beziend vraag ik me af waar de onderhandelaars zo lang mee bezig zijn geweest. Concrete maatregelen staan er nauwelijks in (ja duh, hoofdlijnen…) maar áls ze er staan, zijn ze vrijwel zeker onhaalbaar. Wat te denken van de combinatie van weer 130 rijden, 100.000 huizen per jaar bouwen, geen gedwongen vermindering van de veestapel en temporisering van de stikstofmaatregelen? De milieubeweging heeft de bezwaarschriften al klaarliggen, denk ik – succes gegarandeerd. Hetzelfde geldt voor het uitroepen van een asielcrisis, die in Europa direct van tafel zal gaan, gezien de relatief bescheiden bijdrage van Nederland aan de asielopvang. En laten we ook het in de huidige omstandigheden compleet toondove voorstel om de ambassade in Israël van Tel Aviv naar Jeruzalem te verplaatsen niet vergeten.

Ik vrees dat ze vooral maandenlang bezig zijn geweest om elkaar zo te masseren dat ze in ieder geval durfden te beginnen aan een kabinet – en dat we maar moeten zien wat daar uit gaat komen. En wie dat gaat leiden natuurlijk. De benoeming van Van Zwol tot formateur met zijn uitdrukkelijke ontkenning om premier te worden, is alvast een staatsrechtelijk monster. Het is niet voor niets gebruikelijk dat de beoogd premier als formateur het kabinet samenstelt – hij (of zij) moet met de ministersploeg kunnen werken, maar ook politiek verantwoording kunnen afleggen aan de Tweede Kamer.

Het wordt een spannend experiment, dit extraparlementaire hoofdlijnenkabinet met waarschijnlijk een vleugje zakenkabinet, maar gezien de ontstaansgeschiedenis kan ik me niet voorstellen dat het lang zal zitten.