Is het zinvol om rechten toe te kennen aan de natuur op het terrein van de universiteit en ziekenhuis? Adviseurs Guido van Gemert en Sander Turnhout denken van wel. 'De volgende emancipatie is die van de niet-menselijke levensvormen op onze campus.'

Bergen, meren of rivieren met rechten – het gebeurt nog niet vaak, maar wereldwijd zijn er steeds meer natuurgebieden die de status hebben van rechtspersoon. Guido van Gemert, milieukundig adviseur aan het Radboudumc, en Sander Turnhout, strategisch adviseur van de onderzoeksgroep Healthy Landscape, denken dat het umc en de universiteit iets van die ontwikkeling kunnen leren. De adviseurs stellen voor om een natuurraad op te richten die de rechten van de campusnatuur kan verdedigen in de medezeggenschapsraad.

‘Practice what you preach, ook als universiteit’

De eerste stappen in die richting zijn gezet. De besturen van ziekenhuis en universiteit gaven afgelopen zomer groen licht voor het onderzoeken van de mogelijkheid en haalbaarheid van een Radboud Natuurraad. Een nog samen te stellen groep onderzoekers van Healthy Landscape gaat zich binnenkort over de kwestie buigen.

Insecten

Aanleiding hiervoor zijn verontrustende uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Maar liefst 76 procent van de vliegende insecten is verdwenen, concludeerden de Nijmeegse onderzoekers Caspar Hallmann, Hans de Kroon en hun collega’s in 2017. Vanwege de serieuze implicaties voor het leven op aarde, ging het onderzoek de wereld over.

‘Schokkende resultaten’, zegt Van Gemert aan de telefoon. Ook voor Sander Turnhout was het insectenonderzoek een reden om het campusbeleid onder de loep te nemen. ‘Practice what you preach,’ zegt Turnhout, ‘ook als universiteit.’ Volgens de adviseur zie je de biodiversiteitscrisis terug op de campus, bijvoorbeeld in de middenberm van de Heyendaalseweg. ‘Insecten uit bosgebieden in de wijde omgeving komen daar op af. Er is daar heel veel eten. Maar ze kunnen zich in die berm niet voortplanten, want op een gegeven moment wordt die gewoon gemaaid. Dus die berm is een ecologische val.’

Biodiversiteitsherstel is een belangrijk thema in het campusplan van de universiteit, en het groenbeleid is veranderd – zo wordt er op sommige plekken al minder gemaaid. Toch zou het volgens Van Gemert en Turnhout zinvol zijn om de natuur rechten toe te kennen. Turnhout: ‘Nu moet je praten als Brugman om een paar stenen weg te krijgen en een boom te mogen neerzetten. Dat moet je gewoon omdraaien. De basis is natuur, en als je dan stenen wil, moet je dat beargumenteren.’

Bovendien is er een principiële reden om rechten toe te kennen aan de natuur, vinden de adviseurs. Het is een kwestie van emancipatie, zeggen ze allebei. Turnhout: ‘In de vorige eeuw hebben de katholieken zich geëmancipeerd, de vrouwen en de studenten. Nu hebben we bijvoorbeeld een studentenraad, die de belangen van studenten behartigt. Wij denken: de volgende emancipatie is die van de niet-menselijke levensvormen op onze campus. Hun belangen moeten we ook meewegen in het beleid.’

Vragen

Over de concrete invulling van het plan is nog veel onduidelijk. Welke rechten zou de campusnatuur krijgen? Hoe zouden die verdedigd worden? Wat zijn de implicaties voor het gedrag van medewerkers en studenten, en voor de bouw? Van Gemert: ‘Dat is het nadeel als je een beetje voorop loopt, dan heb je weinig voorbeelden. Dus dat gaan we uitzoeken. We willen aan de wetenschappers van Healthy Landscape vragen hoe het werkt als de natuur rechten zou krijgen, en wat dat zou betekenen voor ons. We willen natuurlijk wel gewoon kunnen blijven functioneren als universiteit en ziekenhuis.’

‘Zet hier nou heidestruiken neer, dan gaan er zandhagedissen in zitten!’

Ook hoe de campus eruit zou komen te zien is nog onduidelijk, al kan Turnhout zich er wel iets bij voorstellen: minder nette stenen, meer rommelige natuur. ‘Nu is het net een tuincentrum’, zegt de adviseur met merkbare frustratie. ‘Het gras is gemillimeterd, je hebt parkjes en struikjes. Alles is landschapsarchitectuur, als je het wat positiever wil benoemen. Dan fiets ik langs die nette struiken en denk ik: zet hier nou heidestruiken neer, dan gaan er zandhagedissen in zitten!’

Natuurgebied

Turnhout en Van Gemert hopen dat de Radboud Natuurraad volgend jaar werkelijkheid wordt. Eerst is het wachten op het advies van de interdisciplinaire groep Healthy Landscape-onderzoekers. Van Gemert is optimistisch over de uitkomst. ‘Ik denk dat de kans dat het lukt best groot is, zeker als het belang van een natuurraad straks goed wordt onderbouwd door onze eigen wetenschappers. Ik heb goede hoop.’

Turnhout heeft al verdere toekomstdromen. ‘De campus veranderen van tuincentrum in natuurgebied, dat is mijn doel. Het idee is dat we ons in de toekomst kwalificeren voor de Natura 2000.’ Het is een ambitieus plan, beseft hij. ‘De Radboudcampus zou de eerste in Europa zijn die een natuurgebied wordt. Maar in de natuurbescherming moeten we niet verdedigend voetballen. We hebben juist een vlucht naar voren nodig.’