Opstanden, raketbeschietingen en zo'n honderd doden: het conflict tussen Israël en Palestina laaide recentelijk weer op. Oud-Radbouddocent Karel Martens van het Technion Institute of Technology in Haifa, maakte het van dichtbij mee. ‘De eerste raketaanval was ik wel gespannen, maar het went.’ 

‘We hebben zeven of acht keer moeten schuilen voor inkomende raketten’, vertelt Karel Martens, die associate professor (universitair hoofddocent) Planologie is aan het Technion. ‘De eerste keer was ik wat dingen aan het regelen voor mijn werk, toen plots het luchtalarm af ging. Mijn vrouw en ik wonen in Tel Aviv, op de zevende verdieping van een flatgebouw. We kunnen daardoor nooit op tijd bij de schuilkelder zijn, dus we zijn in het trappenhuis gaan zitten, zo ver mogelijk van de buitenmuren en ramen van het gebouw vandaan.’

De planoloog, die tot voor kort verbonden was aan de Radboud Universiteit, zit er opvallend ontspannen bij terwijl hij per videogesprek vertelt over de oorlogssituatie. ‘De raketten van Hamas zijn over het algemeen niet zo sterk’, verklaart hij. ‘Soms blijft na inslag een groot deel van de structuur van een gebouw overeind staan. Daarnaast hebben we hier een goed luchtafweergeschut, de meeste raketten raken de grond niet eens. Mijn Franse buurman is zelfs niet eens gaan schuilen, die is vanaf zijn balkon gaan kijken hoe de inkomende raketten uit de lucht werden geschoten.’

Escalatie

De beschietingen zijn het gevolg van de recente escalatie binnen het decennia-oude conflict tussen Israël en Palestina. Het begon met de huisuitzetting van enkele Palestijnen in de wijk Sheikh Jarrah in Jeruzalem. Dat leidde tot Palestijnse protesten rondom de bekende Al-Aqsamoskee, waarop de politie besloot de moskee met traangas en flitsgranaten binnen te vallen.

‘Mijn buurman is vanaf zijn balkon gaan kijken hoe de raketten uit de lucht werden geschoten’

In reactie daarop schoot Hamas vanuit Gaza raketten richting Israëlische steden, waaronder Tel Aviv. Het is voor het eerst sinds 2014 dat dit gebeurde. Israël besloot op haar beurt luchtaanvallen uit te voeren op Palestijns grondgebied. Ondertussen was het op de grond ook onrustig: in meerdere grote steden kwam het tot conflicten tussen Israëliërs en Palestijnen. Het officiële dodental is onduidelijk, maar de schattingen liggen tegen de honderd – voornamelijk Palestijnen.

Ondanks zijn nuchterheid, zat de schrik er toch goed in bij Martens. ‘Tijdens de Tweede Intifada (de Palestijnse opstanden in door Israël bezet gebied van 2000 tot 2005, red.) woonde ik al in Israël en sinds 2015 woon ik er opnieuw, maar in al die jaren heb ik nog nooit hoeven schuilen voor raketten. De eerste keer dat het luchtalarm afging, was het ook echt schrikken. Je hebt het er van tevoren wel eens over, maar het is toch anders als het daadwerkelijk gebeurt. Je hoort de knallen buiten, dat is wel beangstigend. Maar bij de zevende keer in een paar dagen tijd, voelt het als routine.’

Staakt-het-vuren

Afgelopen weekend werd er een staakt-het-vuren afgekondigd tussen Israël en Hamas. Toch blijft het onrustig. In verschillende steden zijn er nog protesten en een nieuwe episode van geweld ligt nog altijd op de loer.

Volgens Martens kan je de spanning voelen bij de mensen. ‘In de wijk waar ik woon valt het gelukkig mee. Ik merk alleen dat ik heel alert ben geworden: bij ieder hard geluid denk ik dat het luchtalarm weer afgaat. Maar wat dat betreft heb ik makkelijk praten. Ik kan me goed voorstellen dat dit soort gebeurtenissen voor bijvoorbeeld mensen in Gaza een grotere impact hebben.’

‘Wat er nu gebeurt is letterlijk landjepik en het op de spits drijven van het conflict’

De universiteit waar hij werkt, het Technion Institute of Technology in het noordelijk gelegen Haifa, heeft uit voorzorg tijdelijk de colleges grotendeels afgezegd of vervangen door online onderwijs. De spanning van het conflict is voelbaar tot in de colleges van Martens. ‘In mijn vakgebied gaat het over de invulling van de openbare ruimte. Dat vraagstuk is hier per definitie al politiek geladen. Want voor wie richt je die ruimte in: Israëliërs of Palestijnen? Ook zie je dat studenten niet vrijuit durven te spreken, omdat ze bang zijn om een ander te kwetsen of de verhoudingen op scherp te zetten.’

Die terughoudendheid is ook te bespeuren bij Martens. Hij waagt zich niet aan harde uitspraken. Zijn woorden kiest hij zorgvuldig. Een kant kiezen is taboe. ‘Ik snap beiden kampen in het conflict’, zegt hij meermaals. Toch is hij wel kritisch op het beleid van Israël. ‘Wat er nu gebeurt is letterlijk landjepik en het op de spits drijven van het conflict.’

Slechte ontwikkelingen

Enkele jaren terug vertelde de hoofddocent in een interview met Vox nog dat hij vond dat Israël achteruit was gegaan ten opzichte van de eerste periode dat hij er woonde. In die uitspraak is hij alleen maar meer bevestigd. Vooral politiek gezien. ‘Ik vrees voor het democratische gehalte van dit land. Ik zie dat het extremisme erg is toegenomen. Aan beide kanten overigens. Het joods extremisme is toegenomen en wordt gesteund door de staat. Aan de andere kant neemt de invloed van Hamas, dat op papier de vernietiging van de Israëlische staat nastreeft, toe.’

‘Dat zijn slechte ontwikkelingen. Tijdens de Tweede Intifada was er nog sprake van een zoektocht naar vrede tussen beide staten. Ik vind het lastig over beide kanten te spreken, want ik krijg vooral de Israëlische kant mee. Maar ik zie veel haatzaaierij en extremisme. Over vrede wordt niet eens meer gesproken. Dat is beangstigend.’

‘Over vrede wordt niet eens meer gesproken. Dat is beangstigend’

Politiek gezien gaat het helaas niet de goede kant op, constateert hij. ‘Mocht het democratische gehalte achteruit blijven gaan, dan weet ik niet of ik nog in dit land wil wonen’, twijfelt de planoloog hardop. ‘Ik wil niet wonen in een staat waar extremisme de boventoon voert.’

Hoopvol

Maar er zijn ook positieve ontwikkelingen, benadrukt Martens. ‘Op lokaal niveau gaat er veel goed. Toen ik in 2015 terugkwam zag ik ineens veel meer Palestijnen lopen, er is letterlijk en figuurlijk meer plek voor hen in de openbare ruimte. Bij ons in de wijk is het ook rustig, hier leeft iedereen goed samen. Ook op de universiteit worden steeds meer mensen van Palestijnse komaf aangenomen. Het percentage is nog steeds niet hoog, maar het groeit wel.’

Zolang hij op lokale schaal positieve ontwikkelingen blijf zien, houdt Martens hoop dat een gemengde samenleving met Israëliërs en Palestijnen steeds meer mogelijk wordt. ‘Wellicht komen er over een tijdje zelfs Palestijnen op goede posities terecht. Bij de universiteit bijvoorbeeld, of in de politiek. Ik blijf hoopvol.’

Radboud Reflects houdt vanavond om 20.00 uur een online actualiteitencollege over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden, in samenwerking met Vox. Politicoloog Bertjan Verbeek en conflictanalist Nora Stel vertellen over de gepolariseerde berichtgeving en de uitzichtloosheid van het conflict. Ook de rol van de internationale gemeenschap komt aan bod. Aanmelden kan tot 12.00 uur.