Dat planten met hun geur sluipwespen waarschuwen als er luizen of rupsen op hun blad zitten, is wel bekend. Nieuw is dat de plant daarbij heel precieze informatie geeft over of het een inheemse of juist een uitheemse luis of rups betreft.

Sluipwespen worden wel de bodyguards van planten genoemd. Als een rups of luis de plant aanvreet kan die de sluipwesp lokken met een geur. De plant laat daarbij ook weten of het gaat om een rups, een luis of een slak. Want -afhankelijk van het vraatpatroon en de spuug van het insect – scheidt de plant steeds een andere geur af. Hoogleraar plant-insectinteracties Nicole van Dam wilde wel eens weten hoe goed planten daarin zijn. Kunnen ze de sluipwesp ook laten weten of het een buitenlandse rups of slak betreft?

Luizen
Van Dam en natuurkundige Simona Cristescu testten samen met Zwitserse collega’s twaalf soorten planteneters, waaronder luizen, slakken en rupsen. Om de geurstoffen te vangen werden planten – met de rups of luis erop – in een ovenbraadzak gedaan. De geuren werden met een pompje en wat slangetjes afgezogen en in een zogenaamde gaschromatograaf geanalyseerd. Van Dam: ‘Vervolgens heeft mijn promovendus met complexe statistische modellen berekend wat de verschillen tussen de geurprofielen waren.’

‘Blijkbaar hebben planten net als wij een soort immuunsysteem’

De uitheemse planteneters bleken de plant inderdaad aan te zetten tot het  verspreiden van een ander geurboeket, vertelt Van Dam enthousiast. Het verschil met de reactie op inheemse planteneters zat ’m niet in één bepaalde stof, maar in de mengverhouding van de stoffen. ‘Ik had zelf nooit gedacht dat planten een vreemde rups zouden kunnen onderscheiden van een inheemse rups. Blijkbaar hebben planten net als wij een soort immuunsysteem dat heel precies kan reageren op een aanval.

Twee soorten nachtvlinders konden Van Dam en haar collega’s niet goed thuisbrengen. Er was binnen de groep discussie: zijn ze nou inheems of uitheems? ‘Toen besloten we het aan de plant over te laten.’ De planten, raapzaad in dit geval, lieten met hun geurreactie geen ruimte voor twijfel: het zijn exoten. ‘Het mooie van die bevinding is’, zegt Van Dam, ‘dat we ons model dus ook kunnen gebruiken om te achterhalen wat de status is van een insect. De geurprofielen zijn een soort vingerafdruk: op basis daarvan kun je met onze statistische modellen bepalen welk type planteneter op het blad zat te vreten.’

De biologen publiceerden hun onderzoek in New Phytologist.