Een plantenvirus als boodschappentas voor het vervoer van medicijnen in het lichaam, hoe mooi is dat? Scheikundige Lise Schoonen onderzocht de mogelijkheden van zo’n plantenvirus. Ze promoveert vandaag.

Virussen worden al langer gebruikt om mensen beter te maken in de vorm van medicijn om bijvoorbeeld griep aan te pakken. Maar in dat geval gaat het steeds om virussen die alleen voorkomen bij de mens. En zit het virus ín het vaccin. Scheikundige Lise Schoonen onderzocht of een bepaald plantenvirus ook geschikt is om een geneesmiddel te vervoeren, dus als transportmiddel naar het orgaan waar het medicijn voor is bedoeld. Een plantenvirus heeft een belangrijk voordeel: het menselijk lichaam herkent het virus niet als gevaarlijk en zet – zeker als de vorm nog iets wordt bewerkt – geen afweerreactie op touw. Zo kan het virus zich snel door het lichaam bewegen.

Mini-voetbal

Je moet dan wel eerst het genetisch materiaal uit de kern van het plantenvirus halen, vertelt Schoonen. Wat je overhoudt is een bolletje, dat met zijn zeshoekige structuren opvallend veel op een mini-voetbal lijkt. Je kunt die mini-voetbal in een wateroplossing uit elkaar laten vallen in losse eiwitten zodat het genetisch materiaal er spontaan uitvalt. Maar je kunt het plantenvirus ook gewoon namaken zonder het genetisch materiaal. Dat laatste doen Schoonen en haar collega’s. ‘Wij maken die viruscapsule zelf in het lab.’

‘Het bolletje valt nu nog uit elkaar zodra het ons lichaam bereikt’

Schoonen werkte met het plantenvirus cowpea chlorotic mottle. Dat virus, of althans de virusrand, heeft veelbelovende eigenschappen maar ook een vervelende: als de zuurgraad van de omgeving laag is dan valt de mini-voetbal uit elkaar. En laat de zuurgraad van het menselijk lichaam nou net vrij laag zijn. ‘Het bolletje valt nu nog uit elkaar zodra het ons lichaam bereikt.’

Muizen

De oplossing ligt in het verlengen van de eiwitten in de viruscapsule met andere stukjes eiwit, ontdekte een voorganger van Schoonen. De toegevoegde stukjes eiwit gaan een verbinding aan met elkaar waardoor de bal een geheel blijft. Schoonen heeft verschillende varianten gemaakt van zulke stukjes toegevoegd eiwit. Daarvan is er waarschijnlijk wel eentje geschikt voor toepassing in het menselijk lichaam, verwacht ze.

In een vervolgstudie moet dan eerst in het lab worden gekeken hoe de viruscapsule reageert op een menselijke cel. ‘Je moet toch weten of het virus dan niet alsnog uit elkaar valt.’ Pas als het ook bij muizen blijkt te werken, kan de mini-voetbal op mensen worden getest. Dat duurt nog wel even, verwacht Schoonen.

Lise Schoonen promoveert om 14.30 uur in de Aula